Danıştay 9. Daire, Esas No: 2019/1962, Karar No: 2021/1234

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …Madencilikve Yapı Malz. San. ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : …. Vergi Dairesi Müdürlüğü-…
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Davacı tarafından, …ve …sicil numaralı maden işletme ruhsatlarına ilişkin olarak yapılan başvuru üzerine 2008-2015 yılları için tahakkuk ettirilip 14/07/2017 tarihinde ihtirazi kayıtla ödenen 122.637,09 TL maden işletme ruhsatı harcı ve gecikme zammının iadesi istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … Vergi Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K… sayılı kararı ile; dosyanın incelenmesinden, davacı şirketin 2008-2015 ruhsat harçlarını yatırmak üzere 13/07/2017 tarihinde başvuruda bulunduğu, başvuruya istinaden aynı gün tahakkuk fişlerinin düzenlendiği, … Noterliği vasıtasıyla ihtirazı kayıt beyanını içeren 14/07/2017 tarihli dilekçenin idareye gönderildiği ve söz konusu harçlar ve bunlara ilişkin gecikme zamlarının 14/07/2017 tarihinde ödendiği ve akabinde harçların iptali ve ödenen tutarların iadesi istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı, 492 sayılı Harçlar Kanunu’nda yer alan ruhsatname harçlarının her yıl ocak ayının başında tahakkuk ettiği ve ayrıca mükellefe tebliğ olunmayacağına ilişkin hüküm doğrultusunda harç tahakkuklarına karşı davanın, ocak ayının ilk gününden itibaren 30 günlük dava açma süresi içinde açılması gerektiği, olayda, ait oldukları yılların ocak aylarında kanun hükmü gereği otomatik olarak tahakkuk eden ve dava açma süreleri çoktan geçmiş olan harçların ve bunlara ait gecikme zamlarının ödenmesinin söz konusu olduğu, davacının başvurusuna istinaden idarenin tahakkuk fişlerini düzenlemesi ve davacı tarafından ihtirazi kayıt konularak harçların ödenmesinin davacıya dava açma imkanı vermeyeceğinden, davanın esasının incelenmesinin mümkün olmadığı gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu Vergi Mahkemesi Kararının hukuka ve usule uygun olduğu davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Dava konusu maden işletme ruhsatı harçlarının usule aykırı olarak alındığı, işletme izninin verilmesinden itibaren üç yıl içerisinde gerekli bilgi ve belgelerin temin edilememesi nedeniyle işletme ruhsatının idarece iptal edilmesi gerekmesine rağmen bu işlem yapılmadığından harç ödenmek zorunda kalındığı, davanın ödeme üzerine süresinde açıldığı iddialarıyla kararın bozulması istenilmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK …’İN DÜŞÜNCESİ: Davacı şirketin 2006 yılında maden işletme ruhsatı aldığı, söz konusu ruhsatların hiç faaliyete geçilmemesi nedeniyle idarece iptali gerekirken edilmemesi üzerine 2015 yılında yapılan başvuru sonucu Maden İşletme Genel Müdürlüğü’nce terk işlemleri yapılırken dava konusu harçların ödenmesi istenildiği ve ihtirazi kayıtla yapılan ödeme sonrasında süresinde dava açıldığından mahkemece işin esası incelenmek üzere temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacı tarafından, …ve …sicil numaralı maden işletme ruhsatlarına ilişkin olarak yapılan başvuru üzerine 2008-2015 yılları için tahakkuk ettirilip 14/07/2017 tarihinde ihtirazi kayıtla ödenen 122.637,09 TL maden işletme ruhsatı harcı ve gecikme zammının iadesi istenilmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT :
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun “Dava Açma Süresi” başlıklı 7. maddesinde, dava açma süresinin, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gün olduğu, bu sürelerin, idari uyuşmazlıklarda yazılı bildirimin yapıldığı, vergi, resim ve harçlar ve benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarından doğan uyuşmazlıklarda: Tahakkuku tahsile bağlı olan vergilerde tahsilatın; tebliğ yapılan hallerde veya tebliğ yerine geçen işlemlerde tebliğin; tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin: tescile bağlı vergilerde tescilin yapıldığı ve idarenin dava açması gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararının idareye geldiği tarihi izleyen günden başlayacağı hükme bağlanmıştır.
492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 108. maddesinde; imtiyazname, ruhsatname ve diplomalardan bu Kanuna bağlı (8) sayılı tarifede yazı olanların harca tabi olduğu, 109. maddesinde; imtiyazname, ruhsatname ve diploma harçlarını kendilerine bu belgeler verilenlerin ödemekle yükmülü oldukları, 112. maddesinde; imtiyazname, ruhsatname ve diploma harçlarının makbuz karşılığında ödenceği, 113. maddesinde ise; bu harçların peşin alıncağı, yıllık harçların, her yıl ocak ayının başında yıllık olarak tahakkuk ettrilmiş sayılacağı, tahakkuk ettirilen harçların ayrıca mükellefe tebliğ olunmayacağı ve ocak ayı içersinde ödeneceği belirtilmiştir.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 23. maddesinde tahsil işlemi, verginin kanuna uygun surette ödenmesi şeklinde tanımlanmıştır.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
‘un 37. maddesinde amme alacaklarının hususi kanunlarında belli edilen zamanlarda ödeneceği, “Tahsil zamanaşımı” başlıklı 102. maddesinde ise “Amme alacağının, vadesinin rasladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrayacağı” ifade edilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, ödeme işlemlerinin de tıpkı diğer idari işlemler gibi idari yargıda dava konusu edilebilecek kesin ve yürütülmesi zorunlu idari işlemlerden olduğu, bu işlemlere karşı dava açılabilmesi için ödeme yapılırken, tıpkı beyanname verilmesinde olduğu gibi ihtirazi kayıt konularak söz konusu işlemin yargı merciilerine taşınacağının idareye ihtar edilmesi gerektiği, aksi bir durumun ise ödeme işleminin muhatabı açısından kabul ile sonuçlanmasına sebebiyet vereceği sonucuna ulaşılmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; davacı şirketin 19/07/2006 yürürlük tarihli …ve …sicil numaralı maden işletme ruhsatlarının işletme izni alınamadığından bahisle terkini için yaptığı başvurular ile ilgili olarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nce; 2008-2015 yıllarına ait maden işletme ruhsatı harçlarının eksik olduğu, terk talebinin kabul edilmesi ve ruhsat borçlarının ödenmesine müteakip talep edilmesi durumunda ruhsat teminatının iade edilebileceği hususlarının bildirilmesi sonucu, 13/07/2017 tarihinde davalı Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne 2008-2015 yıllarına ilişkin ruhsat harçlarının ödenmesi talebiyle başvuru yapıldığı, Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce bu başvuruya istinaden davacının ödemesine imkan sağlamak için tahakkuk fişleri de düzenlendiği, 14/07/2017 tarihinde söz konusu maden işletme ruhsatı harçlarının gecikme zammıyla birlikte ödendiği, ardından davacı şirket tarafından ihtirazi kayıt beyanlarına evrak numarası alamadıklarından bahisle aynı gün noter vasıtasıyla gönderilen ve 18/07/2017 tarihinde davalı idarenin kayıtlarına intikal eden ihtirazi kayıt dilekçesinin davalı idarenin 20/07/2017 tarih ve 216633 sayılı işlemiyle reddedilmesi üzerine, 07/08/2017 tarihinde ödenen tutarın iadesi istemiyle görülmekte olan davanın açıldığı sonucuna anlaşılmaktadır.
Zamanaşımına uğramış borçlar eksik borç niteliği taşımaktadır. Eksik borçlar ise kural olarak tahsil edilemeyen borçlar olmakla birlikte, rızaen ödenmiş olması durumunda ödeyen tarafından geri istenmesine hukuken olanak bulunmayan borçlardır.
Olayda, davacı tarafından, idarenin zorlamasıyla kendisinden ödenmesi talep edilen maden işletme ruhsatı harçlarının zamanaşımına uğradığı, bu haliyle eksik borç niteliğine büründüğü, rızaen ödenmesi durumunda geri istenemeyeceğinden rızaen ödeme durumuna düşmemek ve söz konusu tutarın yargı yoluyla iadesini sağlayabilmek amacıyla ödeme işlemine ihtirazi kayıt koyulmuş ve bu ödeme işleminin iptali istemiyle dava açılmıştır.
Bu durumda, davanın idarenin zorlaması sonucu ihtirazi kayıt konularak ödenen tutarların iadesi istemine ilişkin olduğu görüldüğünden, işin esası incelenerek karar verilmesi gerekirken davanın yukarıda yazılı gerekçeyle incelenmeksizin reddi yolunda verilen Vergi Mahkemesi kararında ve Bölge İdare Mahkemesince davacının istinaf başvurusunun reddedilmesinde hukuka uyarlık bulunmamıştır.
Öte yandan Bölge İdare Mahkemesi’nce yeniden verilecek kararda zamanaşımı yönünden de değerlendirme yapılacağı açıktır.