Danıştay 8. Daire, Esas No: 2019/8037, Karar No: 2021/4357

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF :… Ziraat Odası Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Dava, Terme Ziraat Odasında … olarak çalışan davacının hakkında yürütülen savcılık soruşturması nedeniyle görevine son verilmesine ilişkin Terme Ziraat Odası Yönetim Kurulu’nun … tarih ve … sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davalı kurumda staj yapan K.G. ve Ş.V. isimli iki öğrencinin 23/11/2016 tarihinde davacının kendilerine cinsel tacizde bulunduğu iddiasıyla şikayetçi olmaları üzerine … Cumhuriyet Başsavcılığı’nın Sor. No:… sayılı dosyası ile davacı hakkında soruşturma başlatıldığı ve 27.07.2017 tarihinde … Asliye Ceza Mahkemesinin E:… sayılı dosyasıyla “sarkıntılık yapmak suretiyle çocuğun cinsel istismarı, çocuğa karşı cinsel taciz ve basit cinsel saldırı” suçlamalarıyla hakkında kamu davası açıldığı, kamu davası açılmadan önce soruşturma devam ederken davacının dava konusu işlemle görevden çıkarıldığı, bu durumda, davacının, görevine son verilebilmesi için hakkında kesinleşmiş bir mahkumiyet hükmünün bulunması gerektiği, ancak davacının ceza yargılamasının … Aslliye Ceza Mahkemesinde devam ettiği, bu haliyle “sarkıntılık yapmak suretiyle çocuğun cinsel istismarı, çocuğa karşı cinsel taciz ve basit cinsel saldırı” suçlamalarından dolayı kesinleşmiş bir mahkumiyeti bulunmayan davacı hakkında tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varıldığı gerekçeleriyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince; 6964 sayılı Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Kanunu hükümleri ve Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Nizamnamesi kurallarının birlikte değerlendirilmesinden; ziraat odalarında ve Ziraat Odaları Birliğinde görev yapan personelin memur ve hizmetli şeklinde iki sınıf olarak düzenlendiği, bunlardan, memur sınıfında görev yapanların görevine son verilebilmesi için belirli koşullar aranıyor iken, hizmetli sınıfında görev yapanların 15 gün önce ihbar edilmek veya 15 günlük ücretleri ödenmek şartıyla her zaman görevlerine son verilebileceği, hizmetli olarak görev yapanların görevlerine son verilebilmesi için başkaca herhangi bir koşula gerek bulunmadığı, bu durumda; hakkında “sarkıntılık yapmak suretiyle çocuğun cinsel istismarı, çocuğa karşı cinsel taciz ve basit cinsel saldırı” suçlamalarıyla kamu davası açılan davacının, ihbar ve kıdem tazminatı ödenmek suretiyle görevine son verilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık, aksi değerlendirme ile verilen İdare Mahkemesi kararında ise hukuki isabet bulunmadığından istinaf başvurusunun kabulü ile istinafa konu kararın kaldırılarak davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, Terme Ziraat Odası’nda sözleşmeli olarak çalışmaktayken 13/05/2016 tarihli yönetim kurulu kararı ile hizmetli kadrosuna alındığı, görevini layıkıyla ifa ederken … Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hakkında başlatılan soruşturma gerekçe gösterilerek iki ay süreyle açığa alındığı, açığa alınma işleminin bir kez uzatılmasının ardından görevine son verildiği, ancak hakkında mevcut savcılık soruşturması gerekçe gösterilerek tesis edilen dava konusu işlemin Ziraat Odaları Personel Yönetmeliği’nin 80. maddesinde sayılmak suretiyle belirlenen görevden çıkarma halleri ile uyumlu olmadığı, dava konusu işleme Nizamnamenin 47. maddesinin uygulanmasının ise hizmetli personelin sorgusuz sualsiz işten çıkarılabileceğinin kabulü anlamına geleceği ve bu durumun Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olacağı, 6964 sayılı Kanun’un 38. maddesinde; Birlik ve odalarda istihdam edilen personelin işe alınma, çalıştırılma, sicil, atanma, yükselme, nakil, işten ayrılma ve çıkarılma, disiplin işlemleri, aylık ücret ve diğer tüm özlük hakları ile işten ayrılanlara ödenecek tazminatların usul ve esaslarının Yönetmelik’le gösterileceği düzenlemesine yer verildiği, bu halde Kanun’da açıkça personelin işten çıkarılması hususunda Yönetmelik hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alındığından, somut olayda Nizamname’nin 47. maddesi hükmünün esas alınmasının hukuka aykırılık oluşturacağı, davacı hakkında tesis edilen işlemin disiplin cezası olduğu, Yönetmeliğin 80. maddesinde memur ve hizmetli ayrımı yapılmaksızın görevden çıkarama cezasının uygulanabileceği hallerin sayılmak suretiyle belirlendiği, hakkında savcılık soruşturması açılmış olması durumunun görevden çıkarma cezasının verilebilmesi için yeterli olmadığı, davacının belirtilen soruşturma kapsamında … Asliye Ceza Mahkemesi’nin E:… sayılı dosyası üzerinden yapılan yargılamada beraatine karar verildiği, hukuken ve ahlaken kusurlu olmayan davacı hakkında tesis edilen dava konusu işlemin Anayasa’ya ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalara aykırı olduğu belirtilerek, Bölge İdare Mahkemesince verilen istinaf isteminin kabulü ile davanın reddine yönelik kararın hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacının, davalı kurumda hizmetli kadrosunda çalışmaktayken, davalı kurumda staj yapan K.G. ve Ş.V. isimli iki öğrencinin 23.11.2016 tarihinde davacının kendilerine cinsel tacizde bulunduğu iddiasıyla şikayetçi olmaları üzerine … Cumhuriyet Başsavcılığı’nın Sor. No:… sayılı dosyası ile davacı hakkında soruşturma başlatıldığı ve 27.07.2017 tarihinde … Asliye Ceza Mahkemesinin E:… sayılı dosyasıyla “sarkıntılık yapmak suretiyle çocuğun cinsel istismarı, çocuğa karşı cinsel taciz ve basit cinsel saldırı” suçlamalarıyla hakkında kamu davası açıldığı, dava konusu işlemle görevden çıkarılması üzerine de bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın 135. maddesinin birinci fıkrasında; “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleridir” olarak tanımlanmıştır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun “Amaç ve kapsam” başlıklı 1. maddesinin ikinci fıkrasında; “Bu Kanun, 4. maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.” hükmüne yer verildiği, İş Kanunu’nun 4. maddesindeki istisnalar incelendiğinde ise; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile kamu kurum ve kuruluşlarının istisna kapsamında sayılmadığı görülmektedir.
5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 1. maddesinin birinci fıkrası ise; “İş Kanununa göre işçi sayılan kimselerle (o kanunun değiştirilen ikinci maddesinin Ç, D ve E fıkralarında istisna edilen işlerde çalışanlar hariç) işveren veya işveren vekilleri arasında iş akdinden veya iş Kanununa dayanan her türlü hak iddialarından doğan hukuk uyuşmazlıklarının çözülmesi ile görevli olarak lüzum görülen yerlerde iş mahkemeleri kurulur.” hükmünü haizdir.
6964 sayılı Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Kanunu’nun “Oda yönetim kurulunun görevleri” başlıklı 12. maddesinin (c) bendinde; oda genel sekreterinin dışında odada çalıştırılacak personeli atamak ve gerektiğinde görevlerine son vermek, “Personel İşlemleri” başlıklı 38. maddesinde; Birlik ve odalarda istihdam edilenlerin işe alınma, çalıştırılma, sicil, atanma, yükselme, nakil, işten ayrılma ve çıkarılma, disiplin işlemleri, aylık ücret ve diğer tüm özlük hakları ile işten ayrılanlara ödenecek tazminatların usul ve esaslarının yönetmelikte (02/07/2018 tarih ve 700 sayılı KHK’nın 40. maddesiyle, bu maddede yer alan “tüzükte” ibaresi “yönetmelikte” şeklinde değiştirilmiştir.) gösterileceği hükmüne yer verilmiştir.
04.09.1959 tarih ve 10297 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Nizamnamesi’nin 45. maddesinde; Ziraat Odalarında ve Ziraat Odaları Birliğinde çalıştırılacak kimselerin memurlar ve hizmetliler olarak iki sınıfa ayrıldığı; 46. maddesinde; memur olabilmek için gerekli şartlar sayılmak suretiyle belirlendiği; 47. maddesinde; “Hizmetlilerin vasıfları istihdam şartları, ücretleri İdare Heyetlerince tesbit ve odalarda, oda meclislerince ve Odalar Birliğinde birlik umumi heyetince tasdik edilir. 15 gün önce ihbar edilmek veya 15 günlük ücretleri ödenmek şartiyle bunların her zaman işlerine nihayet verilmesi caizdir.”, 52. maddesinde; Odalara ve Odalar Birliğine alınan memurların, 6 aylık namzetlik müddeti geçirecekleri, bu müddetin hitamında, ehliyetleri tahakkuk ettiği takdirde, memuriyetleri tasdik edilerek asli memur hakkını kazanacakları, bu müddet içinde muvaffak olamayanların ise işlerine son verileceği, 54. maddesinde; Nizamnamenin 46. maddesinin a, b, c, d fıkralarında yazılı vasıflardan birini kaybedenlerin, vazifeden dolayı hürriyeti tahdit edici bir ceza ile mahkum olanların, bir ayda 7, bir yılda 20 günden fazla mazeretsiz veya mezuniyetsiz vazifeye devam etmeyenlerin, amirlerinin kanun ve nizamname hükümlerine uygun emir ve talimatlarını yerine getirmemekte israr edenler ile işinde kifayetsizliği maddi delillerle sabit olan Oda ve Odalar Birliği memurlarının, Odalar Birliği umumi katibi, birlik umumi heyeti karariyle ve diğer memurlar tayinlerindeki usule göre işten işten çıkarılacakları, bu madde hükümleri dairesinde işten çıkarılanların, odalarda ve Odalar Birliğinde hiç bir vazifeye kabul edilmeyecekleri düzenlemesine yer verilmiştir.
6964 sayılı Kanun’un 38. maddesi uyarınca çıkarılan Ziraat Odaları Personel Yönetmeliği’nin “Amaç” başlıklı 1. maddesinde; “Bu Yönetmeliğin amacı, Ziraat Odalarında çalıştırılan personelin işe alınması, nakil, terfi, kadro, çalışma esasları, sosyal, mali, idari ve diğer özlük hakları, ödüllendirme, disiplin yönünden tabi olacakları hükümler ve göreve son verme şartları ile diğer hak ve yükümlülüklere ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.”; “Kapsam” başlıklı 3. maddesinde; “Bu Yönetmelik; Ziraat Odalarında personel kadrolarında daimi kadrolu ve sözleşmeli olarak çalışan Memur ve Hizmetli personeli kapsar.”; “Personel Kadroları” başlıklı 10. maddesinde; “Personel kadroları Memur ve Hizmetli olarak ikiye ayrılır. Fikri çalışmayı gerektiren görevlere ait kadrolarda çalışan personele Memur, ayn zamanda bedensel çalışmayı gerektiren görevlere ait kadrolarda çalışan personel de Hizmetli denir.”, “İstihdam Şekli” başlıklı 11. maddesinde; “Ziraat Odaları, Memur ve Hizmetli kadrolarında belirsiz süreli ve sürekli çalıştırılmak suretiyle (Daimi Kadrolu) görev yapmak üzere personel çalıştırabileceği gibi, belirli süreli (sözleşmeli) hizmet akdi ile de görev yapmak üzere personel çalıştırabilir. Oda Yönetim Kurulu; mevcut personel ile temin edilemeyen hizmetlerin yerine getirilmesini sağlamak amacıyla, şartlarını karşılıklı olarak belirlemek suretiyle, Memur ve Hizmetli kadrolarında, tam gün (Full Time) ya da kısmî gün (Part-Time) esasına göre sözleşmeli personel çalıştırabilir.”; ”Görevden Çıkarma” başlıklı 80. maddesinin birinci fıkrasında; görevden çıkarma cezasının uygulanacağı fiil ve haller sayılmak suretiyle belirlendikten sonra ikinci fıkrasında ; “Görevden çıkarma cezası, Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Nizamnamesi ve Ziraat Odaları Personel Yönetmeliğinde belirtilen şartların tahakkuku halinde uygulanır. Bu hükümlere göre görevden çıkarılanlara herhangi bir tazminat ödenmez.”, üçüncü fıkrasında; “Ayrıca, Oda personeli işe alınma şartlarından birini işe alındıktan sonra kaybetmesi hallerinde de kendisine herhangi tazminat ödenmeden işten çıkarılır.”; “Görevin Sona Ermesi” başlıklı 103. maddesinde; Aşağıdaki durumlarda personelin oda ile ilişiği kesilir: a) Görevden çekilmek veya çekilmiş sayılmak, b) Emeklilik, c) 65 yaşını doldurmuş olmak, d) Sağlık yetersizliği, e) Mahkumiyet, f) Ölüm, g) İşe alınma şartlarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya görev sırasında, bu şartlardan herhangi birini kaybetmek,g) İşe alınma şartlarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya görev sırasında, bu şartlardan herhangi birini kaybetmek, h) Disiplin cezası olarak görevden çıkarma”; “İşe Alınma Şartlarından Birinin Kaybedeilmesi” başlıklı 111. maddesinde; “Personelin, işe alınma şartlarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması ya da işe girdikten sonra bu şartlardan herhangi birini kaybetmesi halinde Oda ile ilişiği kesilir”; “Düzenlenmeyen Konular” başlıklı 113. maddesinde; “Bu Yönetmelikte düzenlenmeyen konularda İş Kanunu hükümleri geçerlidir.” düzenlemesi yer almaktadır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; ziraat odalarında çalışanların memurlar ve hizmetliler olmak üzere iki gruba ayrıldıkları, memur ve hizmetlilerin statülerinin birbirlerinden farklı olduğu, işe giriş şartları ile görevlerine son verilme usullerinin farklı düzenlendiği görülmektedir. Anılan Nizamnameye göre, odalarda çalışan memurların, memurlar için getirilen güvencelerden yararlandıkları ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu düzenlemesine paralel bir düzenleme yapıldığı halde, hizmetlilerin memurluk güvencesinden yararlanamadıkları, ancak Nizamname ile birlikte 6964 sayılı Kanun’un 38. maddesi uyarınca yayımlanan Ziraat Odaları Personel Yönetmeliği’nin 113. maddesinde; “Bu Yönetmelikte düzenlenmeyen konularda İş Kanunu hükümleri geçerlidir.” düzenlemesine yer verilmiş olması bakımından, İş Kanunu hükümlerine tabi olarak çalışan davacının Yönetmeliğin 80,103 ve 111. maddeleri haricinde İş Kanunu hükümleri çerçevesinde yapılacak değerlendirme ile işten çıkarılabileceği açıktır.
Bu çerçevede; 06/08/2015 tarihli yönetim kurulu kararı ile 15/08/2015 tarihinden itibaren “sözleşmeli asgari ücretten çalıştırılması”na karar verilen davacı ile davalı idare arasında 15/08/2015 tarihinde 6 ay süreli belirli süreli iş sözleşmesi (yapılacak iş:müstahdem) imzalandığı, 13/05/2016 tarihli Yönetim Kurulu kararı ile hizmetli kadrosuna (15/1) alınmasına karar verilen davacının, odalarda memur kadrosunda çalışanlara tanınan statü hukukuna tabi kamu personeli olmadığı ve 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olarak çalıştığı hususunda tereddüt bulunmadığından, dava konusu uyuşmazlığın da özel hukuk ilişkisi içerisinde gerçekleştirilen iş ve işlemlerden kaynaklandığı, dolayısıyla iş bu davanın görüm ve çözümünde adli yargı yerlerinin görevli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Bu durumda, yukarıda açıklanan nedenlerle idari yargının görev alanında olmayan uyuşmazlığın görüm ve çözümünde adli yargı görevli olduğundan uyuşmazlığın esasına ilişkin olarak verilen Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuka uygunluk bulunmamaktadır.