Danıştay 8. Daire, Esas No: 2019/10082, Karar No: 2021/624

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı – …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF( DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Tekirdağ ili, Çerkezköy ilçesi, Kızılpınar Belde Belediyesi encümen kararı ile kurulan … Taksi Durağında çalışan bir taksi taşımacısından hat satın alan davacı tarafından, durak hattının iptal edilerek (T) plaka verilmemesine ilişkin … gün ve … sayılı Tekirdağ Büyükşehir Belediye Başkanlığı UKOME kararının iptali istemiyle açılmıştır.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararında; Uyuşmazlıkta, 5216 sayılı Kanun’un 9. maddesine dayanılarak çıkarılan 15.06.2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 29. maddesinde, Büyükşehir belediyeleri dahilinde daha önce il trafik komisyonları veya valiliklerce alınan karar veya izinlerle elde edilmiş hakların saklı olduğu hükme bağlanmış olup, davacının … tarih ve … sayılı ” Taksi Hattı” konulu devir uygunluk yazısı ve Çerkezköy 1. Noterliği’nin … tarih ve … yevmiye no.lu Hat Satış Sözleşmesi ile durak hakkını satın aldığı …’nin … Taksi Durağındaki durak hakkının … tarih ve … sayılı Encümen kararına dayandığı, söz konusu kararda belirli bir süre öngörülmediği, durağın iptal edilmesine ilişkin daha sonra alınan bir Belediye Meclis/Encümen kararının bulunmadığı, dolayısıyla söz konusu durak hakkını satın alan davacının ticari yolcu taşımacılığına ilişkin kazanılmış bir hakkının bulunduğu hususu dikkate alındığında, davacının durak hakkının iptal edilerek, T plaka verilmemesine ilişkin … tarih ve … sayılı UKOME kararında hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararıyla istinaf talebinin reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Kızılpınar Belediye Encümenince usulsüz ve yasalara aykırı olarak ihale açılmaksızın durak açıldığı ve fakat faaliyete geçirilemediği, davacıların da hak iktisap etmesinin mümkün olmayıp, kazanılmış hakkın bulunmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Belediye başkanlığına müracat ederek, taksi durağı açılması talebinde bulunan bir kişinin başvurusu üzerine Kızılpınar Belediye Encümeni tarafından … gün ve … sayılı karar ile … Taksi Durağının kurulmasına karar verilerek, durakta çalışacak kişilerin de kararda belirlendiği; fakat belde belediyesinin ihale açılmaksızın taksi durakları açması sebebiyle kamu zararına sebep olduğu iddiaları üzerine başlatılan soruşturma sonunda ilgililer hakkında ceza yargılamasına başlanması sebebiyle söz konusu durağın faaliyetine başlayamadığı; davacının anılan encümen kararında ismi bulunan …’nin durak hakkını Kızılpınar Belediye Başkanlığı’nın … tarih ve … sayılı “Taksi Hattı” konulu devir uygunluk yazısı ve Çerkezköy 1. Noterliği’nin … tarih ve … yevmiye no.lu Hat Satış Sözleşmesi ile devir aldığı; bilahare 6360 sayılı Yasa ile Tekirdağ ilinin büyükşehir olması ve Kızılpınar Belde Belediyesinin tüzel kişiliğinin sona ermesi üzerine, büyükşehire katılan diğer beldelerden de taleplerde bulunulması üzerine, bir alt komisyona durum incelettirip, faal-hak sahibi taksi taşımacılarının tespit edildiği, sonrasında … tarih ve … sayılı Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi UKOME kararı ile aralarında davacının durak hakkını devraldığı … Taksi Durağı’nın da bulunduğu Çerkezköy ilçesi, Kızılpınar Mahallesi’nde bulunan duraklarda durak hakkı olup T plakası bulunmayan üyelere ve durak hakkını noter satış sözleşmesi ile satın almış ancak T palakasını almamış/alamamış olan üyelere, Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Ticari Taksi (T Plaka) ve Taksi Durakları Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği’nin geçici 5. maddesinin, “5393 sayılı yasadan sonra ilgili belediyesinden 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na aykırı olarak, ihale yapılmaksızın durak hissesi verilmiş ancak T plakasını almamış/alamamış olanlara T plaka tahsisi yapılmayacak, durak hisseleri ise iptal edilecektir” hükmü gereğince durak haklarının iptal edilerek T plaka verilmemesine karar verildiği, davacının Kızılpınar … Taksi Durağı’nda devir almış olduğu durak hakkının iptal edildiğine ilişkin kararın tarafına tebliği yönündeki talebi içerir 05.03.2018 kayıt tarihli dilekçe ile davalı idareye başvurduğu, anılan başvurunun, durak hakkının iptaline dair … tarih ve … sayılı UKOME kararının … tarih ve … sayılı cevabi yazının ekinde tebliğ edilmek suretiyle reddedilmesi üzerine davacı tarafından, durak hakkının iptal edilerek T plaka verilmemesine ilişkin … tarih ve … sayılı UKOME kararının iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7/f maddesinde; Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek, büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında düzenlenmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15. maddenin 3. fıkrasında: belediyenin, toplu taşıma hizmetlerini Danıştay’ın görüşü ve İçişleri Bakanlığı’nın kararıyla süresi 49 yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebileceği; bu hizmeti tekel oluşturmayacak biçimde ruhsat usulüyle yerine getirebileceği gibi toplu taşıma hattını kiraya verme ve ya 67. madde esaslarına göre ihale ile satın alma yoluyla yerine gelebileceği; 84. maddesinde ise Karayolu Trafik Kanununun bu kanun hükümlerine uygun olmayan hükümlerinin uygulanmayacağı hükmü yer almaktadır.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1. maddesinde, “Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.” kuralı bulunmaktadır.
Diğer taraftan, getirdiği ölçütler yönünden yukarıdaki mevzuat hükümleriyle de uyumlu olduğu anlaşılan 86/10553 sayılı Ticari Plakaların verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkındaki Bakanlar Kurulu kararında da ticari plaka sayısının artırılması, diğer bir değişle; yeni ticari plaka tahsisi yapılması halinde uygulanacak yöntemin ihale yöntemi olduğu belirtilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer alan mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden; taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçlarına verilecek ticari plakaların sayısı, verilme usul ve esaslarının belediyelerin denetim ve yönetiminde olup; dağıtımının da 2886 Yasa kapsamında ihale yoluyla yapılması gerektiği, bu şekilde elde edilecek plakaların mülkiyetinin, şartları sağlayan ve belediyece uygun görülen üçüncü şahıslara satış yoluyla devrinin mümkün olduğu, taşımacılık faaliyetine ilişkin plaka uygulamasının (örneğin M, S, T ve J plaka gibi) plakaların şehir içi toplu taşımacılık yapan araçların belirli bir düzende faaliyet göstermeleri ve takibinin kolaylığı açısından getirilmiş bir uygulama olduğu, bu plakaların (M, S, T ve J v.b.) temelinde çalışma izni olmaması halinde başka bir harf grubuna dahil olmasıyla bu harf grubuna dahil olması arasında hukuken her hangi bir fark bulunmadığı, bu plakaların mülkiyet hakkı gibi süreklilik arz edemeyeceği, sahipliklerinin dayanak işlemlerinin süresiyle sınırlı olduğu, nitekim taşıma işlerinin 2886 sayılı Yasanın 2. maddesi kapsamında Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olduğu, başka bir deyişle Belediyeler; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirleme, durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etme ve işletme, işlettirme veya kiraya verme görevi bulunsa da tespit edilen bu yerlerde kim ya da kimlerin çalışması gerektiğine karar verme yetkisi bulunsa da buralarda kim ya da kimlerin çalışması gerektiğine ancak eşitlik, şeffaflık ve rekabet ilkeleri gözetilerek mer’i mevzuatta öngörülen usul ve esaslara göre ihale yöntemi ile karar verilmesi gerektiği, hiç kimseye imtiyaz ve ayrımcılık tanınamayacağı, Kanun önünde herkesin eşit olduğu, rekabet ilkesinin korunması gerektiği, bunun dışında, 6360 sayılı Yasa uyarınca büyükşehir belediyesi sınırlarına giren belediyelerin, kanunların verdiği yetkiye dayanarak fiilen yürütmekte oldukları toplu taşıma ve ulaşım hizmetlerinin, gerçek ve tüzel kişilere yaptırılması amacıyla daha önce verilen ruhsat, imtiyaz sözleşmesi ve ulaşım araçları kira sözleşmesinin, ruhsatta öngörülen süre ve sahip oldukları hat güzergâhı ile sınırlı olmak şartıyla herhangi bir işleme gerek kalmaksızın büyükşehir belediyesi toplu taşım ve ulaşım sistemine dahil edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Olayda; Kızılpınar Belediye Encümeni’nin … tarih ve … sayılı kararı ile … Mahallesinde … yanındaki alana taksi durağı kurulmasına karar verilerek taksi durağında 20 kişiye taksi hattı verildiği, ardından “Taksi Durağı Satış Sözleşmesi” ile davacının durak hakkını satın aldığı görülmüş ise de; kendisine ait olmayan başka bir deyişle mülkiyeti kendisinde bulunmayan hattın satışa konu edilemeyeceği, usulüne uygun olarak elde edilmiş ruhsat, imtiyaz sözleşmesi, ulaşım araçları kira sözleşmesi ya da ihale usulüyle elde edilen haklarda olduğu gibi ruhsatta öngörülen süre ve sahip oldukları hat güzergâhı ile sınırlı olmak şartıyla plakaların devre konu edilebileceği, uyuşmazlık konusu olayda ise, ortada ticari bir plakanın bulunmadığı, (T) plakanın olması durumunda bile plaka verilmesine esas olan işlemlerin hukuka aykırı olması nedeniyle davacıya her hangi bir hak sağlamayacağı, Kızılpınar Belediye Encümeninin … tarih ve … sayılı kararıyla taksi durağı kurulmuş ise de; bu durakta kim ya da kimlerin çalışması gerektiğine ancak eşitlik, şeffaflık ve rekabet ilkeleri gözetilerek mer’i mevzuatta öngörülen usul ve esaslara göre ihale yöntemi ile karar verilmesi gerektiği açık olduğundan usulüne uygun olmayan yöntemle elde edilen durak hakkına dayanılarak “taksi hattı İçin (T) plaka ve ruhsat alarak faaliyete geçme” istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin işlemde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Öte yandan; 30.03.2014 tarihinde yapılan ilk mahalli idareler genel seçimi sonrası 6360 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle Tekirdağ Büyükşehir Belediyesinin kurulması üzerine, ulaşıma ilişkin yetkiler UKOME’ye geçmiş olup, söz konusu tarih öncesinde edinilen taşımacılık hakları, Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 29. maddesi uyarınca koruma altına alınmış ise de, söz konusu korumanın UKOME kurulmadan önce fiilen ticari taksicilik işi ile iştigal edenleri kapsaması gerektiği, davacının ise hak iddiasının Kızılpınar Belediyesi Enücmen kararına dayandığı, Tekirdağ Büyükşehir Belediyesinin kurulmasından sonra davacı tarafından imzalanmış başvuru dilekçesine kadar geçen süre içerisinde ticari olarak taksicilik faliyeti ile iştigal etmediği ve Tekirdağ Büyükşehir Belediye Meclisinin 13.10.2015 tarihli kararıyla kabul edilen, Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Ticari Taksi (T Plaka) ve Taksi Durakları Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğinin; “Tanımlar” başlıklı 4. maddesinde, “T Plaka”: 1997/02 sayılı İl Trafik Komisyon kararında Trafik Tescil Şube Müdürlüklerince şehir içi olarak tescil edilen tasnifli plaka olarak tanımladığı, dolayısı ile Tekirdağ İlinde 1997 yılından itibaren (T) plakalı taksiler ile taşımacılık faliyetinin yapıldığı, davacının ise, durak hakkını elde ettiğini iddia ettiği işlem ile (T) plaka talebi arasında fiilen çalışmadığı, Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 29. maddesinin sağladığı korumadan hiç bir zaman taksicilik yapmamış veya kendi rızası ile taksicilik yapmaktan vazgeçmiş olanların faydalanamayacağı, aksinin kabulünün kamu hizmetinin devamlılığı ve sürekliliği prensibine aykırılık teşkil edeceği, UKOME kurulmadan önce durak hakkı sahibi olan ve fiilen taksicilik yapmayan kişilere sırf durak hakkı sahibi olduklarından bahisle T plaka sahibi olma yolunun açılmasının, bu hakkı usulüne uygun yöntemlerle ve hizmete katılma bedeli ödeyerek elde edenler aleyhine eşitliği bozacağı, hizmetin ifası için verilen ticari plakaların yatırım aracı olarak kullanılmasına sebep olacağı, bu nedenle kamu hizmeti olan ulaşım hizmetinin devamlılığına olumsuz etkilerinin olacağı değerlendirildiğinden; 1997/02 sayılı İl Trafik Komisyon kararı uyarınca; 1997 yılından itibaren Tekirdağ ilinde T plaka uygulamasının olduğu, davacının T plakasının olmadığı gibi gerek başvuru gerekse işlem tarihine kadar ticari olarak taksicilik faliyeti ile iştigal etmediğinin görüldüğü, davacının hak iddiasının sadece yasaya aykırı olarak verilen encümen kararına dayandığı, dava konusu olayda karar alma yetkisinin ise Belediye Meclisinde olduğu bu nedenle yukarıda ayrıntılı olarak açıklanan nedenlerle davacının kazanılmış hakkından bahsedilemeyeceği değerledirilmekle işlemde bu yönüyle de hukuka aykırılık bulunmamaktadır.