Danıştay 6. Daire, Esas No: 2019/897, Karar No: 2021/13658

TEMYİZ EDENLER : 1- (DAVACI) …Genel Müdürlüğü/…
VEKİLLERİ : Av. …- Av. …

2- (DAVALI) …Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF : 1- (DAVACI) …İşletmeleri Genel Müdürlüğü/…
2- (DAVALI) …Belediye Başkanlığı

İSTEMİN KONUSU : …Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Yalova ili, Merkez ilçe, …Mahallesi, …pafta, …ada, …parsel, …pafta, …ada, …parsel, …pafta, …ada, …, …, …parsel, …pafta, …ada, …parsel sayılı taşınmazları kapsayan alanda Yalova Belediye Meclisinin …tarih ve …sayılı kararı kabul edilen 1. Etap 1/1000 ölçekli Revizyon+İlave Uygulama İmar Planı ile 1.Etap 1/5000 ölçekli Revizyon+İlave Nazım İmar Planı ve bu planlara yapılan itirazın reddine ilişkin …tarih ve …sayılı Yalova Belediye Meclisi kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …. İdare Mahkemesince verilen …tarih ve E:…, K:…sayılı kararda; mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen bilirkişi raporu ve ek bilirkişi raporu ile dosya içerisinde yer alan bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinden, uyuşmazlık konusu …ada …parsel, …ada …, …parsel, …ada …parsel ve …ada …parsel sayılı taşınmazlar yönünden, söz konusu taşınmazlara getirilen rekreasyon alanı, tarımsal niteliği korunacak alan ve günübirlik turizm alanı plan kararlarının 2013 tarihli çevre düzeni planında öngörülen “günübirlik rekreasyon alanları”, “diğer tarım alanları” ve “büyük alan kullanımı gerektiren kamu tesisi alanları” kullanım kararlarına aykırılık teşkil etmediği sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle davanın reddine, uyuşmazlık konusu …ada …ve …parsel sayılı taşınmazlar yönünden, günübirlik turiz alanı kullanım kararının plan kademelenmesi ilkelerine aykırı bir durum oluşturmadığı, üst ölçekli çevre düzeni plan kararlarına aykırılık teşkil etmediği, ancak dava konusu 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı plan notlarında “Maksimum emsal (E): 0.05, Maksimum yapı yüksekliği (Yençok) :4.50 m.(l kat), asma kat yapılması halinde (Yençok): 5.50 m. (1 kat)’dır ve asma kat emsale dahildir ” şeklinde belirtilen hükümde yer alan “asma kat yapılması halinde (Yençok): 5.50 m. (1 kat)’dır” hükmünün 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planında günübirlik rekreasyon alanları için öngörülen Yençok=4,50 m. hükmüne aykırı bir durum oluşturduğu sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle dava konusu işlemin “asma kat yapılması halinde (Yençok): 5.50 m. (1 kat)’ dır” kısmı yönünde iptaline, uyuşmazlık konusu … ada … parsel sayılı taşınmaz yönünden ise Yalova Valiliği İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün …tarihli, E….sayılı yazısında uyuşmazlık konusu taşınmazın 1987 tarihli imar planında plansız alanda kaldığı, kuru marjinal tarım arazisi niteliğinde ve 5403 sayılı Kanun kapsamında olduğu; Tarım Reformu Genel Müdürlüğü’nün …tarihli, …sayılı yazısı ve eki haritalara göre de VI. ve VII. sınıf tarım arazisi lejantında kaldığı, ayrıca halihazırda funda, çalılık ve orman ağaçları ile kaplı durumda olduğunun belirtildiği, buna göre tarım dışı kullanma izni bulunmayan ve 5403 sayılı Kanun kapsamında bulunduğu anlaşılan …ada, …parsel sayılı taşınmaza “rekreasyon alanı” ve “park alanı” kullanımı getirilmesinde hukuka uyarlık bulunmadığı, ayrıca 1/25000 ölçekli il çevre düzeni planında uyuşmazlık konusu …ada, …parsel sayılı taşınmazın, dava konusu edilen bir diğer taşınmaz olan …ada …parsel sayılı taşınmazla birlikte, 5403 sayılı Kanuna uygun olarak “diğer tarım alanı” olarak belirlenmesine karşın, imar planlarında …ada, …parsel sayılı taşınmazın tarımsal niteliği bulunan diğer taşınmazlardan ayrıştırılarak ve üst ölçekli plan kararlarına aykırı olarak “rekreasyon alanı” ve “park alanı” şeklinde kullanım kararı getirilmesinin plan hiyerarşisi yönüyle de açıkça hukuka aykırı olduğu sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle dava konusu işlemin …ada …parsele getirilen “rekreasyon alanı” ve “park alanı” kullanım kararı yönünden iptaline karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI :
1- Davacı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından, kararın redde ilişkin kısımlarının hukuka aykırı olduğu, Yalova iline ilişkin 2007 tarihli çevre düzeni planının …. İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…,K:…sayılı kararıyla iptaline karar verildiği, anılan kararın Danıştay Altıncı Dairesince onanmasına karar verilerek kesinleştiği, bu durumda bölgeye ilişkin yürürlükte bir çevre düzeni planı olmadığı bu nedenle dava konusu imar planlarının iptaline karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.
2- Davalı Yalova Belediye Başkanlığı tarafından, kararın iptale ilişkin kısmının hukuka aykırı olduğu, dava konusu plan kararlarının üst ölçekli çevre düzeni planına uygun olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI :
1-Davacı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından, temyize konu kararın dava konusu işlemin iptaline ilişkin kısmında bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından, usule ve kanuna uygun olan kararın bu kısmının onanması gerektiği savunulmaktadır.
2-Davalı …Belediye Başkanlığı tarafından; savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY : Yalova ili, Merkez ilçe, …Mahallesi, …pafta, …ada, ……parsel, …pafta, …ada, …parsel, …pafta, …ada, …parsel, …pafta, …ada, …parsel sayılı taşınmazları kapsayan alanda 1. Etap 1/1000 ölçekli Revizyon+İlave Uygulama İmar Planı ile 1.Etap 1/5000 ölçekli Revizyon+İlave Nazım İmar Planı Yalova Belediye Meclisinin …tarih ve …sayılı kararı kabul edilmiştir. Uyuşmazlık konusu taşınmazlar, 08.04.2013 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli Yalova il Çevre Düzeni Planı Değişikliğinde “günübirlik rekreasyon alanı, diğer tarım alanları ve büyük alan kullanımı gerektiren kamu tesisi alanları” plan kararları sınırı içerisinde yer almaktadır.
Davacı tarafından, 31.10.2016 tarihli dilekçe ile taşınmazın tarım alanı olarak belirlenmesi istemiyle yapılan itirazın, …tarih ve …sayılı Yalova Belediye Meclisi kararı ile reddi üzerine bakılmakta olan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3194 sayılı İmar Kanunu’nun dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan haliyle, 5. maddesinde, nazım imar planı; varsa bölge ve çevre düzeni planlarına uygun olarak hali hazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları gösteren ve uygulama imar planının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen detaylı bir raporla açıklanan ve raporu ile beraber bir bütün olan plan olarak, uygulama imar planı ise; tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plan olarak tanımlanmış, 6. maddesinde, planlar kapsadıkları alan ve amaçları açısından bölge planları ve imar planları olarak iki ana kategoriye ayrılmış, imar planları da uygulamaya esas olan uygulama imar planları ve bu planın hazırlanmasındaki temel hedefleri, ilkeleri ve arazi kullanım kararlarını belirleyen nazım imar planları olarak sınıflandırılmış, 8. maddesinin 1. fıkrasında; planların tanımlaması yapılarak, planlar bölge planı, çevre düzeni planı, nazım imar planı ve uygulama imar planı olarak kademelendirilmiş ve alt ölçekli planların üst ölçekli planlarda belirlenen planlama ana ilkelerine, stratejilerine ve kararlarına uyumlu olması zorunluluğu getirilmiş, 8. maddenin 1. fıkrasına 6495 sayılı Kanun’un 73. maddesi ile eklenen f) alt bendinde; ”Kentsel asgari standartlar, Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda çevre düzeni planı ile belirlenebilir. Uygulamaya ilişkin kararlar, yörenin koşulları, parselin bulunduğu bölgenin genel özellikleri, yapının niteliği ve ihtiyacı, erişilebilirlik, sürdürülebilirlik, çevreye etkisi dikkate alınarak ve ölçüleri verilerek Bakanlıkça belirlenen esaslara göre uygulama imar planı ile belirlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 14/06/2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin ”Tanımlar” başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, “Çevre düzeni planı: Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan planı ifade eder.” tanımına yer verilmiş, “Mekansal planlama kademeleri ve ilişkileri” başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasında, mekansal planların kapsadıkları alan ve amaçları açısından mekansal strateji planları, çevre düzeni planları ve imar planları olarak hazırlanacağı, buna göre planlama kademelerinin, üst kademeden alt kademeye doğru sırasıyla; mekansal strateji planı, çevre düzeni planı, nazım imar planı ve uygulama imar planından oluştuğu kural altına alınmış, aynı maddenin 2. fıkrasında, mekansal planların, plan kademelenmesine uygun olarak hazırlanacağı, her planın, planlar arası kademeli birliktelik ilkesi uyarınca yürürlükteki üst kademe planların kararlarına uygun olmak, raporu ile bütün oluşturmak ve bir alt kademedeki planı yönlendirmek zorunda olduğu düzenlenmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerine göre, alt ölçekli planların üst ölçekli planlarda belirlenen planlama ana ilkelerine, kararlarına uyumlu olması gerektiğine kuşku bulunmamaktadır.
Planların kademeli birlikteliği ilkesi çerçevesinde her alt ölçekli planlama kademesinin bir üst ölçeğin ana kararlarını korumakla birlikte üst ölçektekinden daha fazla bilgi ve ayrıntı içermesi gerekir. Bu nedenle, nazım imar planları çevre düzeni planlarının, uygulama imar planları da nazım imar planlarının, büyütülmüş kopyaları olmayıp soyuttan somuta inen plan kararlarının alındığı farklı özellikleri ve ayrıntıları içeren belgeler olduğu bilinmektedir.
Alt ölçekli planları denetleyen, yönlendiren ve esneklik çerçevesini çizen üst ölçekli planlar, kentin ana gelişme kararlarını ve arazi parçalarının kullanış biçimlerini ilke düzeyinde veren belgelerdir. Üst ölçekli plan niteliğinde olan çevre düzeni planında da bölgesel nitelikte genel arazi kullanım kararları getirilmekte ve getirilen bu kararlar çevre kirliliğinin oluşmadan önce önlenebilmesi ve sağlıklı bir çevrenin oluşturulmasına yönelik hedef, ilke, strateji ve politikaları sağlayacak nitelikte olmaktadır. Bu yönüyle söz konusu plan, bu plana dayanılarak yapılacak ve arazi kullanımlarının fonksiyonel dağılımı ile genel yoğunluğunun belirlendiği 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve nazım imar planları esaslarına göre çizilen ve parsel bazında fiziki kullanım durumunun belirlendiği 1/1000 ölçekli uygulama imar planı ile öngörülen arazi kullanım kararlarından farklılık arz etmektedir. Bu itibarla, leke plan olan ve alt ölçekli plan kararlarına esas olacak yapılaşma şartlarını ortaya koyan genel arazi kullanım kararlarının üretildiği çevre düzeni planının nazım ve uygulama imar planları gibi değerlendirilmesi mümkün değildir.
Bölgeye İlişkin olarak, 08.06.2007 tarihinde Yalova İl Genel Meclisi ve Yalova Belediye Meclisi tarafından kabul edilerek yürürlüğe giren 1/25.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planı, 644 sayılı KHK’nin yürürlüğe girmesi üzerine yürürlükten kaldırılmıştır. Sonrasında alanda Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 08.04.2013 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli Yalova il Çevre Düzeni Planı Değişikliğinin tümünün TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi, TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi ve TMMOB Şehir Plancıları Odası Bursa Şubesi tarafından açılan davada …. İdare Mahkemesinin …tarihli ve E:…, K:…sayılı kararı ile iptaline karar verilmiş, anılan karar Danıştay Altıncı Dairesinin 07.03.2018 tarih ve E:2015/10318, K:2018/2052 sayılı kararıyla onanmış, 25.09.2019 tarih ve E:2018/5522, K:2019/7977 sayılı kararıyla karar düzeltme isteminin reddine karar verilmiştir.
Belirtilen iptal kararı üzerine, bölgede 1/25.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planı Değişikliği 26.08.2015 tarihli Çevre ve Şehircilik Bakanlığı oluru ile onaylanmıştır. Bu plana askı sürecinde yapılan itirazların değerlendirilmesi sonucunda planda yapılan değişiklikler 26.10.2015 tarihli Bakanlık oluru ile onaylanmıştır. Dairemizce E:2015/8430, E:2015/8492, E:2015/8532, E:2015/10532, E:2015/10533, E:2015/10555 sayılı dava dosyalarında temyiz aşamasında verilen 17.09.2019 tarihli ara kararları ile davalı idareden dava konusu planları kapsayan alanda bu planlardan sonra yapılan üst ölçekli planların sorulması ve varsa dava konusu parselin işaretlendiği onaylı plan paftalarının istenmesi üzerine, davalı idare tarafından 1/50.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planının Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 29/05/2018 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girdiği bildirilmiştir.
Bu durumda, İdare Mahkemesince, 26.10.2015 tarihili 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı değişikliği ile 29/05/2018 tarihli 1/50.000 ölçekli çevre düzeni planının idarece iptal edilip edilmediği, bu planların tümünün iptali istemiyle herhangi bir dava açılıp açılmadığı ile yürürlükte bulunup bulunmadığının, eğer yürürlükte bulunmuyor ise alanda yeni bir çevre düzeni planı yapılıp yapılmadığının araştırılması, üst ölçekli çevre düzeni planının varlığının belirlenmesi halinde dava konusu edilen imar planları ile taşınmazlar için getirilen kullanım kararının ve günübirlik rekreasyon alanları için öngörülen yapılaşma koşullarının çevre düzeni planına uygun olup olmadığı değerlendirilerek gerekirse yeniden bilirkişi incelemesi yaptırılması suretiyle, imar mevzuatı, şehircilik ilkeleri, planlama esasları ve kamu yararı yönünden uygun olup olmadığı hususları açıklığa kavuşturularak karar verilmesi gerektiğinden temyize konu İdare Mahkemesi kararında isabet bulunmamıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan tarafların temyiz isteminin kabulüne,
2. …Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 09/12/2021 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.