Danıştay 13. Daire, Esas No: 2021/466, Karar No: 2021/5450

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : …A.Ş. Genel Müdürlüğü (…)
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : …A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN_KONUSU : …İdare Mahkemesi’nin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirkete, Sistem Kullanım Anlaşması’nın 9. maddesi ve İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama Yöntem Bildiriminin 1.4. maddesinin ihlâl edildiğinden bahisle davalının …tarih ve …sayılı kararı ile 4.625.624,94-TL sistem kullanım ceza faturası düzenlenmesine ilişkin işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …İdare Mahkemesi’nce Dairemizin 22/02/2018 tarih ve E:2015/859, K:2018/652 sayılı bozma kararına uyularak verilen kararda; Elektrik Şebeke Yönetmeliği’nden önce yürürlükte bulunan 10/11/2004 tarih ve 25639 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik İletim Sistemi Arz Güvenilirliği ve Kalitesi Yönetmeliği’nin “Reaktif Enerjinin Kompanzasyonu” başlıklı 11. maddesinde; “İletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişiler tarafından; iletim sistemine bağlantıyla ilgili her bir ölçüm noktasında ve her bir uzlaşma periyodunda, sistemden çekilen endüktif reaktif enerjinin sistemden çekilen aktif enerjiye oranı yüzde on dördü, sisteme verilen kapasitif reaktif enerjinin sistemden çekilen aktif enerjiye oranı ise yüzde onu geçemez. İletim sisteminin her bir ölçüm noktasında öngörülen orana uyulmaması durumunda kullanıcılara uygulanacak yaptırımlar bağlantı ve sistem kullanım anlaşmalarında düzenlenir” kuralı yer aldığından, taraflar arasında imzalanan “İletim Sistemi Sistem Kullanım Anlaşması”nın genel hükümleri içeren Birinci Bölümü’nün, belirtilen Yönetmelik hükmüne paralel olarak düzenlenen “Cezai Şartlar” başlıklı 9. maddesinde, iletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişilerin iletim sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması halinde, kullanıcının o ayki sistem kullanım fiyatına göre hesaplanan bedelin % 0,5’i oranında ceza uygulanacağı, cezanın her uzlaştırma periyodu için yapılacak ölçümlerin sonucuna göre 00.00 – 24.00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmayacağı ve 15. maddesinde; bu anlaşmanın yürürlük tarihinden sonraki mevzuat değişikliklerinin taraflar için bağlayıcı olduğunun belirtildiği,
Elektrik piyasasında, uzlaştırma periyodu kavramı ise saatlik dönemi ifade ettiğinden, mevcut anlaşmanın belirtilen hükmüne göre, sözleşmenin tarafı olan TEİAŞ, reaktif enerji uygulaması konusunda, her bir ölçüm noktası (sayaç) için ayrı ayrı ve saatte bir yapılan ölçüm sonuçlarına göre mevzuatta belirtilen sınır değerleri aşan kullanıcılara, ihlâl başına ve ancak günde birden fazla olmamak üzere, aylık kullanım faturasının % 0,5’i oranında ceza uygulayabildiği; ancak 28/05/2014 tarih ve 29013 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Şebeke Yönetmeliği’nin 14. maddesi ile, reaktif enerji kullanımı ile ilgili mevcut kuralların bütünüyle değiştirildiği, öncelikle reaktif enerjiye ilişkin ölçüm periyodu konusunda saatlik uygulama yürürlükten kaldırılarak, ölçümün aylık yapılacağı belirtildiği; ikinci olarak ise, reaktif enerji uygulaması sınır değerlerinin aşılıp aşılmadığı hususunda her bir ölçüm noktasında (sayaçta) ölçüm yapılması uygulamasına son verildiği, kullanıcıya ait birden fazla sayaç varsa, sınır değerin aşılıp aşılmadığının bunların toplamına göre değerlendirileceği belirtildiği, böylelikle bir sayaçta sınır değer aşılsa da toplamda sınır değeri aşmayan kullanıcının cezaya muhatap kalmaması amaçlandığı; üçüncü olarak da kullanıcının ilgili aydaki tüketiminin kendisine sağlanan kapasiteden % 5 düşük olması durumunda, sınır değerleri aşması halinde dahi hiç bir şekilde cezaya muhatap olmayacağı yönünde düzenlemeler getirildiği,
Böylelikle yeni Yönetmelikle, reaktif enerjiye ilişkin uygulama esaslarının iletim sistemi kullanıcıları lehine değişmiş olması nedeniyle, mevcut sözleşmenin reaktif enerji ile ilgili her bir sayaç için ayrı ayrı ve saatlik ölçüm uygulamasını esas alan cezai şart hükmünün uygulanma kabiliyetinin kalmadığı, bu nedenle de Elektrik Şebeke Yönetmeliğinin Geçici 7. maddesine, anlaşma hükümlerinde gerekli olan değişiklik yapılıncaya kadar, Yönetmelikle getirilen yeni uygulamaya göre sınır değerleri aşan kullanıcılara ceza uygulanmasına imkân veren bir geçiş dönemi hükmünün konulduğu; ancak Elektrik Şebeke Yönetmeliğinin söz konusu geçici 7. maddesinin, Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin 18/02/2015 tarih ve E:2014/2924 sayılı kararıyla yürütmesinin durdurulduğu ve karara karşı yapılan itiraz isteminin de, Danıştay İdarî Dava Daireleri Kurulu’nun 02/07/2015 tarih ve YD İtiraz No: 2015/360 sayılı kararı ile reddedildiği,
Bakılan davada da; davacı şirket ile davalı TEİAŞ arasında 25/01/2013 tarihinde Sistem Kullanım Anlaşması imzalandıktan sonra, 28/05/2014 tarih ve 29013 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Şebeke Yönetmeliği’nin 14. maddesi ile, reaktif enerji kullanımı ile ilgili mevcut kurallar bütünüyle değişmiş olup, mevcut sözleşmenin reaktif enerji ile ilgili her bir sayaç için ayrı ayrı ve saatlik ölçüm uygulamasını esas alan cezai şart hükmünün uygulanma kabiliyetinin kalmadığı, anlaşma hükümlerinde gerekli değişiklikler yapılıncaya kadar Yönetmelikle getirilen yeni uygulamaya göre sınır değerleri aşan kullanıcılara ceza uygulanmasına imkân veren, geçiş dönemi hükmü olan Yönetmeliğin geçici 7. maddesinin ise, yargı kararı ile yürütmesinin durdurulduğu,
Bu durumda; 28/05/2014 tarihli Elektrik Şebeke Yönetmeliği ile, reaktif enerji kullanımı ile ilgili mevcut kuralların tümüyle değişmiş olması nedeniyle, davacı şirket ile davalı TEİAŞ arasında imzalanmış olan ve (Elektrik Şebeke Yönetmeliğine göre revize edilmemiş bulunan) Sistem Kullanım Anlaşmasının cezai şart hükmünün uygulanma kabiliyetinin kalmamış olması karşısında, anılan hükme dayanılarak tesis edilmiş olan işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, usul yönünden; davanın yasal süresi içerisinde açılmadığı, davanın adli yargının görev alanına girdiğinden görev yönünden de reddi gerektiği, esas yönünden; 28/05/2014 tarih ve 29013 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Şebeke Yönetmeliği’nin 14. maddesinin fider ihlâli ile bir ilgisinin bulunmadığı, anılan Yönetmelik ile yapılan değişiklik 28/05/2014 tarihi itibarıyla yürürlüğe girdiğinden dava konusu ceza faturasının reaktif ihlâline ilişkin kısmı için uygulanmadığı, dava konusu işlemin mevzuata uygun olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, sistem kullanım anlaşmasının özgür iradeyle imzalanmadığı, kanunilik ilkesinin ihlâl edildiği, ceza faturasına konu miktarların ne şekilde hesaplandığının belirsiz olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı idarenin usule yönelik itirazları yerinde görülmeyerek esasın incelenmesine geçildi.
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Elektrik dağıtım lisansı sahibi davacı şirket ile TEİAŞ arasında imzalanan Sistem Kullanım Anlaşması’nın “Cezaî Şartlar” başlıklı 9. maddesi ile İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama Yöntem Bildiriminin 1.4. maddesinde, “TEİAŞ tesislerinde kullanıcının bağlı olduğu fidere 00.00-24.00 saatleri arasında 4 (dört) veya daha fazla arıza intikal ederek kesicinin açması” ve “İletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişilerin iletim sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması” cezaî şart uygulanmasını gerektiren ihlâller arasında sayılmış, belirtilen kuralları ihlâl ettiğinden bahisle davacı şirket hakkında Temmuz 2013 dönemine ilişkin 4.625.624,94-TL tutarındaki sistem kullanım ceza faturası düzenlenmiş, söz konusu ceza faturasının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
22/01/2003 tarih ve 25001 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan mülga Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’nin 8. maddesinde, “Ek-5 Bölüm 1’de yer alan standart planlama verileri ile iletim sistemine bağlanacak tesis ve/veya teçhizata ilişkin bilgilerin tüzel kişi tarafından TEİAŞ’a verildiği tarihten itibaren altmış gün içerisinde bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması TEİAŞ tarafından tüzel kişiye önerilir. TEİAŞ’ın bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması önerisini yapabilmesi için ek bilgiye ihtiyaç duyması hâlinde, Ek-5 Bölüm 2’de yer alan ayrıntılı planlama verileri de tüzel kişiden talep edilebilir. Bu hâllerde TEİAŞ tarafından bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmasının önerilmesine ilişkin süre doksan gün olarak uygulanır. Tüzel kişi TEİAŞ’ın anlaşma önerisine otuz gün içerisinde yazılı yanıt verir.
Tarafların mutabakatı hâlinde bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin hüküm ve şartları içeren bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması imzalanır. TEİAŞ ve lisans sahibi tüzel kişinin, bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin anlaşmanın hükümleri üzerinde mutabakata varamamaları hâlinde, ihtilaflar Kanunun ve tarafların ilgili lisanslarının hükümlerine göre Kurum tarafından çözüme kavuşturulur ve konu hakkında alınan Kurul kararları bağlayıcıdır.
İletim sistemine hâlihazırda bağlı olan üretim tesisleri ile bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin olarak üretim tesisleri dışında gerçek ve tüzel kişiler tarafından TEİAŞ’a yapılan diğer başvurularda da aynı süreç uygulanır” kuralına; Geçici 6. maddesinde ise, “Bu Yönetmeliğin yayımı tarihi itibarıyla iletim sistemini kullanmakta olan ya da iletim sistemine bağlantısı olan kullanıcılar ile TEİAŞ arasında Bağlantı ve/veya Sistem Kullanım Anlaşması, 01 Kasım 2003 tarihine kadar imzalanır.” kuralına yer verilmiştir.
Mülga Elektrik Piyasasında İletim ve Dağıtım Sistemlerine Bağlantı ve Sistem Kullanımı Hakkında Tebliğ’in “İletim sistemine bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmaları ile enterkonneksiyon kullanım anlaşmaları” başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasında, iletim sistemi ve/veya enterkonneksiyon kullanıcılarının, TEİAŞ ile Ek-1’de yer alan anlaşmaları yapacağı, iletim sistemine bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmalarına ilişkin başvuruların, Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’nde belirlenen usul ve esaslara göre yapılacağı, bağlantı anlaşması ve sistem kullanım anlaşması başvurularının eşzamanlı olarak ve üretim faaliyetinde bulunacak tüzel kişiler açısından lisansa dercedilen inşaat öncesi süre bitmeden önce yapılacağı, iletim sistemini kullanarak, elektrik enerjisi ithalatı ve/veya ihracatı faaliyetinde bulunmak isteyen toptan satış lisansı sahibi tüzel kişilerin başvurularının, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği’nde belirlenen usul ve esaslara göre yapılacağı; ikinci fıkrasında, bağlantı, sistem kullanım ve/veya enterkonneksiyon kullanımına ilişkin olarak TEİAŞ ile iletim sistemi kullanıcısı ve/veya enterkonneksiyon kullanıcısı arasında, bu Tebliğ uyarınca TEİAŞ tarafından hazırlanan ve Kurul tarafından onaylanan standart anlaşmaların kullanılacağı, bu anlaşmaların genel hükümlerinde, Kurul onayı olmaksızın değişiklik yapılamayacağı, bağlantı anlaşmasında fiziki bağlantıya ilişkin termin programının, sistem kullanım anlaşmasında iletim sisteminin kullanılmaya başlanması için öngörülen tarihin yer alacağı kurala bağlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
1- Dava konusu işlemin Diyarbakır 1 TM dışında kalan trafo merkezleri için imzalanan 25/01/2013 tarih ve 29/03/2013 tarihli Sistem Kullanım Anlaşmaları kapsamındaki toplam 4.614.047,57-TL’lik kısmı incelendiğinde,
Elektrik dağıtım faaliyetinde bulunan şirketlerin TEİAŞ ile Bağlantı Anlaşması ve Sistem Kullanım Anlaşması olmak üzere iki anlaşma imzalaması gerekmektedir. Davacı şirket ile TEİAŞ arasında 25/01/2013 tarih ve 29/03/2013 tarihli Sistem Kullanım Anlaşmaları’nın imzalandığı anlaşılmaktadır.
Dava konusu işlem tarihindeki Sistem Kullanım Anlaşmaları’nın “Cezaî Şartlar” başlıklı 9. maddesinde, kullanıcının ilgili mevzuat, taraflar arasında imzalanan bağlantı anlaşması ve bu anlaşma hükümlerinin herhangi birini ihlâl etmesi durumunda TEİAŞ’ın maddede belirtilen cezaları uygulayacağ belirtilmiş; maddede, “iletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişilerin, iletim sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması” hükmü ihlâl olarak tanımlanarak, bu ihlâl için “kullanıcının o ayki sistem kullanım fiyatına göre hesaplanan bedelin %0,5’i oranında ceza uygulanır. Ceza, her uzlaştırma periyodu için yapılacak ölçümlerin sonucuna göre 00:00-24:00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmaz. TEİAŞ tarafından sistem ihtiyacı için konulan kapasitör fider sayaç değerleri ölçümlere dâhil edilmez.” cezaî şartı, yine aynı maddede, “TEİAŞ tesislerinde kullanıcının bağlı olduğu fidere 00:00-24:00 saatleri arasında 4 (dört) veya daha fazla arıza intikal ederek kesicinin açılması” bir diğer ihlâl olarak tanımlanmış, bu ihlâl için ise “00.00-24.00 saatleri arasındaki her 4 (dört) açma için içinde bulunulan aya ait Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin %1’i oranında ceza uygulanır. 4’ün katına ulaşmayan açma sayıları 4’ün katına doğru aşağı çekilerek hesaplanır. Buna ilave olarak, günde 4 ve katlarında açma olmasa dâhi aylık toplamda 20’nin üzerinde açma olursa, bu miktarın aşıldığı her bir açma için kullanıcının, içinde bulunulan aya ait Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin %0,2 si oranında ceza uygulanır…Test, tekrar kapama ve paralel arıza kapsamındaki fider açmaları bu hesaplamalarda dikkate alınmaz.” cezaî şartı öngörülmüştür.
Belirtilen hususların birlikte değerlendirilmesinden, davacı şirket ile TEİAŞ arasında iletim sisteminin kullanımı açısından kurulması gerekli akdî ilişkinin kurulduğu, dava konusu işlemin hukukî mahiyeti itibarıyla, sözleşmeden kaynaklanan bir cezaî şart niteliğinde olduğu, bu anlamda sistem kullanım anlaşmasını imzalamış ve bu anlaşmada yer alan hüküm ve şartları kabul etmiş taraflar hakkında uygulama alanı bulabileceği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, davacı şirket ile TEİAŞ arasında akdedilen Sistem Kullanım Anlaşması’nın “Cezaî Şartlar” başlıklı 9. maddesinin ihlâl edildiğinin sabit olduğu, idarî yaptırım niteliği bulunmayan anlaşmadan kaynaklanan cezaî şartın uygulandığı, 28/05/2014 tarih ve 29013 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Şebeke Yönetmeliği’nin ise sistem kullanım anlaşmalarının imzalandığı tarihten sonra yürürlüğe girdiği, bu sebeple anılan Yönetmeliğin olaya uygulanma imkânının bulunmadığı, dolayısıyla dava konusu işlem tarihinde sistem kullanım ceza faturası düzenlenmesinin hukuka uygun olduğu anlaşıldığından, dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu Mahkeme kararında hukukî isabet bulunmamaktadır.
2- Dava konusu işlemin Diyarbakır 1 TM için İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama Yöntem Bildirimi uyarınca uygulanan 11.577,37-TL’lik kısmı incelendiğinde, davalı idarenin dilekçelerinde Diyarbakır 1 TM açısından ihalenin gerçekleştirildiği dönem itibarıyla sözleşmenin mevcut olmadığı İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama Yöntem Bildirimi uyarınca 11.577,37-TL ceza faturası düzenlendiği hususu belirtildiğinden Mahkemece bu hususun araştırılarak yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca …İdare Mahkemesi’nin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
5. 2577 sayılı Kanun’un Geçici 8. maddesi uyarınca, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 30/12/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.