Danıştay 13. Daire, Esas No: 2020/975, Karar No: 2021/629

DAVACILAR : 1. … Petrol A.Ş.
2….Akaryakıt Dağıtım A.Ş.
VEKİLLERİ : Av. …
DAVALI : … Kurumu
VEKİLİ : Av. …
DAVANIN KONUSU :
Rekabet Kurulu’nun (Kurul) … tarih ve … sayılı kararının,…Akaryakıt Dağıtım A.Ş. (…) devralındıktan sonra 18/09/2005 tarihinden itibaren açılan ve yatırım maliyeti …Eurasıa Petrol A.Ş. (…) tarafından karşılanan 74 ayrı istasyon için imzalanan dikey anlaşmalara ilişkin kısmının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
İşlemde Anayasa’nın 40. maddesine aykırı olarak başvuru yolu ve süresinin gösterilmediği, özel durumlarının değerlendirilmediği, dikey anlaşmaların 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlâl etmediği, bilakis sektrdeki oligopolistik yapıyı kırıcı nitelikte olduğu, anlaşmalarda başka marka satışı dışında bir engellemenin olmadığı, bunun da 5015 sayılı Kanun’dan kaynaklandığı, davalı idarenin %90 pazar payına sahip dağıtıcılarla kendilerini aynı kapsamda değerlendirdiği, on yıllık bireysel muafiyetin lisans tarihinden itibaren başlatılması gerektiği, dava konusu işlemle Türkiye ve Rusya arasında yapılan işbirliği anlaşmalarının olumsuz etkileneceği ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI :
İşlemde başvuru yolu ve süresinin gösterilmemesinin işlemi hukuka aykırı hâle getirmeyeceği, dava konusu kararda 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesindeki şartların davacının durumu da dikkate alınmak suretiyle detaylı olarak değerlendirildiği, petrol piyasasındaki rekabetin önünde yer alan en büyük engellerden birinin uzun süreli dikey anlaşmalar olduğu, kararın pazarın yapısı ile birlikte davacıların durumu incelenmek suretiyle objektif kriterlere göre verildiği belirtilerek dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’UN DÜŞÜNCESİ : Dava konusu işlemin kısmen iptaline, davanın kısmen reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …’IN DÜŞÜNCESİ : Dava; Rekabet Kurulu’nun … tarih ve …sayılı kararının,…Akaryakıt Dağıtım A.Ş. devralındıktan sonra 18/09/2005 tarihinden itibaren açılan ve yatırım maliyeti …Eurasıa Petrol A.Ş. tarafından karşılanan 74 ayrı istasyon için imzalanan dikey anlaşmalara ilişkin kısmının iptali istemiyle açılmıştır.
Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin dava konusu Kurul kararının iptaline ilişkin 14/04/2015 günlü, E:2011/688, K:2015/1456 sayılı kararı, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 08/11/2017 günlü, E:2015/3253, K:2017/3542 sayılı kararıyla bozulmuştur.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesine göre, Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalarda, temyiz incelemesi sonucu bozulan kararlar üzerine, Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarının kararlarına uyulması zorunludur.
Bu durumda, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun bozma kararında belirtilen gerekçelerle dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesince, Dairemizin 14/04/2015 tarih ve E:2011/688, K:2015/1456 sayılı dava konusu işlemin iptali yolundaki kararının Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 08/11/2017 tarih ve E:2015/3253, K:2017/3542 sayılı kararı ile bozulması üzerine gereği yeniden görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Davacılar tarafından verilen uyuşmazlık konusu menfi tespit/muafiyet bildirim formu ile…devralındıktan ve 18/09/2005 tarihinden sonra açılan ve yatırım maliyeti …tarafından karşılanan 74 ayrı yeni istasyona ilişkin olarak; …ile bayileri arasında imzalanan, bayilerin ve/veya bayilerle bağlantılı üçüncü kişilerin maliki olduğu taşınmazlar üzerinde …lehine kira veya intifa hakkı tanınmasına ilişkin sözleşmeler ile taraflar arasında imzalanan bayilik sözleşmelerinden oluşan dikey anlaşmalara, en az kira veya intifa sözleşmelerinin süreleri sonuna kadar bireysel muafiyet tanınması için bildirimde bulunulmuştur.
Bunun üzerine, Kurul tarafından yapılan inceleme sonucunda; daha önce üzerinde istasyonlu akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmamış arsalar/araziler üzerinde, maliyeti …tarafından karşılanmak suretiyle kurulan istasyonlara ilişkin anlaşmalara; bayilerin, anlaşmaların ilk imzalandıkları tarihten itibaren beşinci yılın sonunda, …tarafından üstlenilen ilişkiye özgü yatırımın varsa kalan süreye tekabül eden bedelini ödeyerek anlaşmaları sona erdirebilmeleri konusunda tarafların anlaşmaları koşuluyla, imza tarihinden itibaren on yıla kadar muafiyet tanınmasına, tarafların belirtilen hususlarda anlaşmamaları hâlinde ise, dikey anlaşmalardan 18/09/2005 tarihinden önce yapılmış olup da anılan tarih itibarıyla, bakiye süreleri 5 yılı aşanların 18/09/2010 tarihine kadar, 18/09/2005 tarihinden sonra yapılanların ise yapıldıkları tarihten itibaren beş yıl süreyle 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan grup muafiyetinden yararlandığına karar verilmiş olup bu kararın iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İNCELEME VE GEREKÇE:
Dairemizin 14/04/2015 tarih ve E:2011/688, K:2015/1456 sayılı kararıyla dava konusu işlemin iptaline karar verildiği, anılan kararın davalı tarafından temyiz edildiği, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 08/11/2017 tarih ve E:2015/3253, K:2017/3542 sayılı kararıyla;
“4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesi ile, bir mal ve hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma veya kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri yasaklanmıştır; “Muafiyet” başlıklı 5. maddesinde ise, maddede sayılan şartların tamamının gerçekleşmesi durumunda, teşebbüsler arası anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birlikleri kararlarının 4. madde hükümlerinin uygulanmasından muaf tutulmasına karar verilebileceği; muafiyetin belirli bir süre için verilebileceği gibi, muafiyet verilmesinin belirli şartların ve/veya belirli yükümlülüklerin yerine getirilmesine bağlanabileceği; muafiyet kararlarının, anlaşmanın ya da uyumlu eylemin yapıldığı veya teşebbüs birliği kararının alındığı yahut bir koşula bağlanmış ise, bu koşulun yerine getirildiği tarihten itibaren geçerli olduğu, Kurul’un, şartların gerçekleşmesi hâlinde, belirli konulardaki anlaşma türlerine grup olarak muafiyet tanınmasını sağlayan ve bunların şartlarını gösteren tebliğler çıkarabileceği hükmü getirilmiştir.
2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği ile, üretim veya dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs arasında belirli mal veya hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan dikey anlaşmalar, Tebliğ’de belirtilen koşulları taşıması kaydıyla, Kanun’un 4. maddesindeki yasaklamadan Kanun’un 5. maddesinin üçüncü fıkrasına dayanılarak grup olarak muaf tutulmuştur.
Tebliğin 5. maddesinin (a) bendinde de, alıcıya getirilen rekabet etmeme yükümlülüğü süresinin önem taşıdığı ve süresi belirsiz olan veya süresi beş yılı aşan rekabet etmeme yükümlülüğünün belli istisnalar dışında mümkün olmadığı belirtilerek bu tür sözleşmelere grup muafiyetinin uygulanmayacağı kurala bağlanmıştır.
Dosyadaki belgelerin incelenmesinden, …’in …’i devralması sonrası kurulan ve yatırım maliyeti …tarafından karşılanan 74 ayrı istasyona ilişkin olarak; …/… ile bayileri arasında imzalanan, bayileri ve/veya bayilerle bağlantılı üçüncü kişilerin maliki olduğu taşınmazlar üzerinde …/… lehine kira veya intifa hakkı tanınmasına ilişkin sözleşmeler ile taraflar arasında imzalanan bayilik sözleşmelerinden oluşan dikey anlaşmalara, en az kira veya intifa sözleşmelerinin süreleri sonuna kadar bireysel muafiyet tanınması için davalı idareye yapılan başvuru üzerine, dava konusu karar ile, yeni bayiler olarak adlandırılan 74 ayrı istasyonla ilgili olarak muafiyet talep edilen dikey anlaşmaların tamamının 18/09/2005 tarihinden sonra yapılan ve istasyona özgü yatırım bedelinin …tarafından karşılandığı istasyonlar olup, söz konusu anlaşmaların tamamının, bayilerin …/…’ten satın alacağı petrol ürünleri ile konusuna uygun diğer ürünleri, istasyonlu bayilik faaliyeti çerçevesinde yeniden satışına ilişkin olduğu, her üç bildirime konu anlaşmada da, bayilerin anlaşmalara konu ürünleri münhasıran …/…’ten veya …/… tarafından belirlenen ikmal kaynaklarından alacağının, başka kaynaklardan temin edeceği ürünleri satmayacağının hükme bağlandığı, bu itibarla, …ile yatırımlı bayiler arasında imzalanan protokoller, bayilik sözleşmeleri, emanet sözleşmeleri ve benzerleri ile bunlarla bağlantılı intifa hakkı ya da uzun süreli kira hakkı kurulmasına ilişkin resmi senet ve sözleşmelerin, bayi üzerine rekabet yasağı getiren dikey anlaşmalar niteliğinde olup, 2002/2 sayılı Tebliğ’de yer alan düzenlemelere tabi olduğu, Rekabet Kurulu’nun geçmiş tarihli kararları uyarınca, akaryakıt bayilik sözleşmeleri ile birlikte akdedilen intifa veya tapuya şerh edilmiş kira sözleşmelerinden oluşan dikey anlaşmalar bakımından beş yıllık muafiyetten yararlanma sürelerinin başlangıç tarihinin, rekabet yasağına dayalı dikey ilişkiye dair ilk anlaşmanın yapıldığı tarih olduğu, Tebliğin 5 (a) maddesinde yer alan; “alıcıya getirilen belirsiz süreli veya süresi beş yılı aşan rekabet etmeme yükümlülüğü içeren dikey anlaşmaların, Tebliğ ile tanınan muafiyetten yararlanamayacağı” hükmü ile konuya ilişkin yargı ve Kurul kararlarının birlikte değerlendirilmesinden, tamamı 18/09/2005 tarihinden sonra yapıldığı anlaşılan, yeni bayilerle …arasında yapılan dikey anlaşmaların, yapıldıkları tarihten itibaren beş yıl süreyle, 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan grup muafiyetinden yararlanabileceğinin anlaşıldığı, ancak …ve yeni bayiler arasında imzalanan protokoller, akaryakıt bayilik sözleşmeleri ve bunlarla bağlantılı intifa haklarına ilişkin resmi senetlerden oluşan dikey anlaşmaların, rekabet etmeme yükümlülüğü sürelerinin, beş yılı aşması nedeniyle 2002/2 sayılı Tebliğ’in sağladığı grup muafiyetinden yararlanamadığı, bu nedenle, başvurular hakkında 4054 sayılı Yasa’nın 5. maddesi çerçevesinde bireysel muafiyet incelemesi yapıldığı, Rekabet Kurulu’nun benzer konularda daha önce almış olduğu kararlarına göre, dağıtıcıların bayileri ile aralarındaki dikey anlaşmalara 5 yılın üzerinde bireysel muafiyet tanınabilmesi için; muafiyet talebinin, daha önce üzerinde hiçbir gerçek ve/veya tüzel kişi tarafından akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmamış arsalar/araziler üzerinde kurulacak yeni akaryakıt istasyonlarına ilişkin olması, akaryakıt istasyonlarına özgü yatırımların dağıtıcı tarafından üstleniliyor olması, bayilerin 5. yılın sonunda, dağıtım şirketi tarafından üstlenilen ilişkiye özgü yatırımın varsa kalan süreye tekabül eden kısmını ödeyerek anlaşmaları sona erdirebilmeleri konusunda tarafların anlaşmaları şartlarının karşılanmasının gerektiği, uyuşmazlığa konu istasyonların, daha önce üzerinde akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmayan arsalar/araziler üzerinde kurulmuş yeni istasyon olmaları nedeniyle, belirtilen koşulları karşıladığı, bu çerçevede anılan istasyonlara ilişkin olarak, yeni bayiler ile …arasında akdedilen dikey anlaşmalar bütününe, tarafların, “bayilerin, anlaşmaların ilk imzalandıkları tarihten itibaren beşinci yılın sonunda, …tarafından üstlenilen ilişkiye özgü yatırımın varsa kalan süreye tekabül eden kısmını (bedelini) ödeyerek anlaşmaları sona erdirebilmeleri” konusunda anlaşmaları koşuluyla imza tarihinden itibaren 10 yıla kadar muafiyet tanınabileceği sonucuna ulaşıldığı ve dava konusu Kurul kararı ile; daha önce üzerinde istasyonlu akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmamış arsalar/araziler üzerinde, maliyeti ……Petrol A.Ş tarafından karşılanmak suretiyle kurulan istasyonlara ilişkin anlaşmalara; bayilerin, anlaşmaların ilk imzalandıkları tarihten itibaren beşinci yılın sonunda, …… Petrol A.Ş tarafından üstlenilen ilişkiye özgü yatırımın varsa kalan süreye tekabül eden bedelini ödeyerek anlaşmaları sona erdirebilmeleri konusunda tarafların anlaşmaları koşuluyla, imza tarihinden itibaren on yıla kadar muafiyet tanınmasına, tarafların, belirtilen hususlarda anlaşmamaları hâlinde ise, dikey anlaşmalardan 18/09/2005 tarihinden önce yapılmış olup da, anılan tarih itibariyle, bakiye süreleri 5 yılı aşanların 18/09/2010 tarihine kadar, 18/09/2005 tarihinden sonra yapılanların ise, yapıldıkları tarihten itibaren beş yıl süreyle 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan grup muafiyetinden yararlandığına karar verilmesi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Dava konusu Rekabet Kurulu Kararı’nda, taraflar arasında kurulmuş olan dikey anlaşmaların muafiyetten yararlanacağı sürenin başlangıcı olarak, tesis edilen ilk anlaşma tarihi esas alınmıştır.
Uyuşmazlık konusu bireysel muafiyetin başlangıç tarihine esas alınacak anlaşmanın belirlenmesinde; üzerinde akaryakıt bayilik faaliyeti yapılacak olan kira sözleşmesine konu gayrimenkulün, daha önce üzerinde akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmamış bir gayrimenkul mü, yoksa daha önce de akaryakıt istasyonu olarak kullanılmakta olan, üzerinde hazır bir istasyonun bulunduğu bir gayrimenkul mu olduğu ayrımının yapılması gerekmektedir.
Daha önce üzerinde akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmamış, yatırıma muhtaç bir gayrimenkulün kiralanması hâlinde, taraflar arasındaki rekabet yasağına dayalı dikey ilişkinin, kira sözleşmesi ile değil, bayilik sözleşmesi ile oluştuğu göz önüne alındığında, daha önce üzerinde akaryakıt bayilik faaliyeti yapılmamış olan bir gayrimenkul için, muafiyetten yararlanma süresinin başlangıcına esas alınacak tarihin, bayilik sözleşmesinin imza tarihi olarak belirlenmesi gerekmektedir.
Davalı idarece, taraflar arasında kurulmuş olan dikey anlaşmaların muafiyetten yararlanacağı sürenin başlangıcı olarak, tesis edilen ilk anlaşma tarihinin esas alınmasının gerekçesi olarak, tarafların, ilk olarak kira sözleşmesi yapacakları, yıllar sonra bayilik sözleşmesi yaparak uzun yıllar belli bir yerde rakiplerinin bayi açabilme ve ürün satma imkanını kira sözleşmesi nedeniyle fiilen ve hukuken engelleyecekleri, böylece belli istasyonların ve istasyon kurmaya elverişli yerlerin rakiplere kapatılmış olacağı ileri sürülmekte ise de; bahsedilen durumun ticari hayatın gerçekleri ile bağdaşmadığı açıktır.
Olayda, dava konusu 74 dikey ilişkinin, 14’ünde bayilik sözleşmelerinin, kira/intifa sözleşmelerinden sonraki bir tarihte imzalandığı, 2 dikey ilişkide bayilik sözleşmeleri ile kira/intifa sözleşmelerinin aynı tarihte, kalan 58 dikey ilişkide ise, bayilik sözleşmelerinin kira/intifa sözleşmelerinden daha önce imzalandığı görülmektedir.
Bu durumda, söz konusu 14 dikey ilişkiye yönelik olarak tanınan bireysel muafiyete ilişkin sürenin, bayilik sözleşmesi tarihi itibarıyla başlaması gerekirken, tesis edilen ilk sözleşme olan kira/intifa sözleşmesi tarihinin esas alınmasında hukuka uyarlık bulunmadığından, Dairece bu husus değerlendirilerek yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.” gerekçesiyle davalı idarenin temyiz isteminin kabul edilerek Dairemiz kararının bozulmasına karar verildiği anlaşılmaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46. maddesinin birinci fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihaî kararlarının Danıştay’da temyiz edilebileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 38. maddesinde, İdari Dava Daireleri Kurulu’nun, idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararları temyizen inceleyeceği; 2577 sayılı Kanun’un 49/4. ve 50. maddelerinde, Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları kararlarına uyulmasının zorunlu olduğu, kurala bağlanmış; Danıştay dava dairelerine ısrar imkânı tanınmamıştır.
Aktarılan kanun hükümlerine göre, Danıştay dava dairelerince ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarınca bozulması hâlinde Danıştay dava dairelerine ısrar imkânı tanınmadığından, bozma kararına uyularak İdari Dava Daireleri Kurulu kararında belirtilen gerekçelerle dava konusu Kurul kararının kısmen iptaline, davanın kısmen reddine karar verilmesi gerekmektedir.