Danıştay 10. Daire, Esas No: 2019/10439, Karar No: 2021/741

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı / …
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

TEMYİZ EDEN
DAVALI YANINDA (MÜDAHİLLER) : 1- … Bakanlığı
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …
2- … Organize Sanayi Bölgesi
VEKİLİ: Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Odası
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN_KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :

Dava konusu istem: Isparta İli Gönen İlçesi … Köyü ile … ve … Kasabaları sınırları içerisinde kalan 229 hektar yüzölçümlü arazinin tarım dışı amaçla kullanılmasının uygun bulunmasına ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; Isparta Valiliği’nin … tarih ve …sayılı işlemiyle tarım dışı kullanım için kamu yararı kararı alındığı, bahse konu alan ile ilgili Toprak Koruma Projesi’nin hazırlandığı ve alternatif alanın bulunmaması hususları göz önünde tutulduğunda; bir arada bulunacak sanayi tesislerinin tarım alanlarının korunması için gerekli olması, sanayi tesislerinin dağınık olması halinde tarım alanları üzerindeki baskının artacak olması ve tarım arazilerinin ancak planlı arazi kullanımı ile korunabilmesinin mümkün olması karşısında, organize sanayi bölgesine ilave edilecek dava konusu alanların organize sanayi bölgesine bitişik ve sınırdaş olmasının bir gereklilik olduğu, ulaşım ve enerji sistemleri bakımından avantajlı konumda bulunduğu ve alternatifinin bulunmadığı bilirkişi raporu ile tespit edildiğinden, üstün kamu yararı kapsamında tesis edildiği anlaşılan dava konusu … tarih ve … sayılı işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince; dava konusu işleme dayanak teşkil eden 5403 sayılı Kanun’un 13-1/d bendi uyarınca kamu yararı kararının yetkisiz makam tarafından verildiği, bu karara istinaden tarım alanlarının tarım dışı kullanımına izin verilmesi yönünde tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk, aksi yöndeki idare mahkemesi kararında ise hukuki isabet bulunmadığı gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun kabulü ile İdare Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI :Davalı idare ve davalı idare yanında müdahiller tarafından, dava konusu işlemin, işlem tarihinde yürürlükte bulunan mevzuata uygun olduğu, Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
1- Isparta Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesinin … tarihli Olağan Genel Kurul toplantısında organize sanayi bölgesinin genişletilmesi kararının alındığı, Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulunun Isparta Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğüne gönderdiği … tarihli yazısında; 78 sanayi parselinin 77’sinin tahsisinin yapıldığı ve %99 doluluğa ulaşıldığı belirtilerek ve detaylı gerekçeli rapor hazırlanarak 250 hektar olan mevcut organize sanayi bölgesine, 2 etap halinde 450 hektar eklenerek 700 hektara çıkarılması talebinde bulunulduğu,
2- Isparta ili, Gönen ilçesi … Köyü ile … ve … Kasabaları sınırları içerisinde kalan 429 hektar alan için 01/04/2015 tarihli etüt raporu düzenlendiği ve toprak koruma projesinin hazırlandığı,
3- … tarih ve … sayılı İl Toprak Koruma Kurulu kararı ile söz konusu alanın 5403 sayılı Kanun’un 13. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendi uyarınca tarım dışı kullanımının uygun bulunduğu,
4- 26/05/2015 tarihli Kamu Yararı Komisyon raporu doğrultusunda Isparta Valiliğinin … tarih ve …sayılı kararı ile de tarım dışı kullanımı için kamu yararı kararı verildiği, ilgili kamu kurumlarının olumlu görüşü üzerine Yer Seçimi Komisyonu tarafından … Demirel Organize Sanayi Bölgesinin batısında kalan 34 hektarlık (1. Etap) ve güneydoğusunda kalan 195 hektarlık ( 2. Etap) alanların mevcut OSB’ye ilave alan olarak uygun bulunduğu,
5- Isparta Valiliği tarafından alınan kamu yararı kararı ile İl Toprak Koruma Kurulu kararının değerlendirilmek üzere Isparta Valiliğinin … tarih ve … sayılı yazısı ile davalı idareye gönderildiği, davalı idarece yapılan değerlendirme sonucunda, tarım dışı amaçla kullanılmasının uygun bulunmasına ilişkin … tarih ve … sayılı işleminin tesis edildiği, bu işlemin iptali istemiyle de bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun “Tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı” başlıklı 13. maddesinde, ”Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Kurulun uygun görmesi şartıyla; a) Savunmaya yönelik stratejik ihtiyaçlar, b) Doğal afet sonrası ortaya çıkan geçici yerleşim yeri ihtiyacı, c) Petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetleri, ç) İlgili bakanlık tarafından kamu yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri, d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plân ve yatırımlar,.. için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. (Ek cümle: 31/1/2007-5578/3 md.) Bakanlık bu yetkisini valiliklere devredebilir. (…) ” hükmüne yer verilmiştir.
24/07/2009 tarih ve 27298 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 24/06/2018 tarihinde yürürlükten kaldırılan Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırılmasına İlişkin Tüzüğün “Tanımlar” başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasının (l) bendinin, dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan halinde, “Kamu yararı kararı: Bakanlıklarca yatırım programına alınmış yatırımlar ile insan, toplum ve çevre ilişkilerinde dengeyi bozucu nitelikte olmayan, ekonomik, ekolojik ve toplumsal kayıplar bakımından toplum aleyhine sonuçlar doğurmayan, kişiler ve toplum yararı birlikte gözetilerek ilgili bakanlık veya açıkça yetki verilen birimler tarafından alınan kararı… ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Uyuşmazlıkta, 24/07/2009 tarih ve 27298 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mülga Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırılmasına İlişkin Tüzüğün 4. maddesinin 1. fıkrasının (I) bendinde yer alan “…veya açıkça yetki verilen birimler…” ibaresinin Danıştay (Kapatılan) Onyedinci Dairesinin 22/12/2015 tarih ve E:2015/6020, K:2015/6202 sayılı kararı ile iptal edilmesi neticesinde, Bakanlıklar dışında açıkça yetki verilen birimler tarafından iptal kararından önce alınan kamu yararı kararlarının tamamının hukuka aykırı olup olmayacağının değerlendirilmesi gerekmektedir.
İptal kararları, idari işlemleri tesis edildikleri tarihten itibaren ortadan kaldıran ve işlemin tesisinden önceki hukuki duruma dönülmesini sağlayan kararlardır. Ancak,
düzenleyici işlemin iptal edilmiş olması ona dayalı olarak geçmişte tesis edilen bütün unsurları ile oluşmuş, tamamlanmış, bireyselleşmiş tüm hukuki durumların da hukuken geçersiz olması sonucunu yaratmayacaktır.
Genel düzenleyici işlemlerin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle yargı kararı ile iptali üzerine, bu genel düzenleyici işlemlere dayanarak tesis edilen bireysel işlemlerin de bütün hukuksal sonuçları ile ortadan kalkıp kalkmayacağının; genel düzenleyici işleme dayanılarak tesis edilen bireysel işlemlerin uzun süre uygulanması ve bu süre içinde kişilerin elde ettiği öznel kazanımlarının geri alınması durumunda, idari istikrar ilkesi ve kazanılmış hak kavramlarına aykırılık oluşturabilecek olması göz önüne alınarak, somut olay çerçevesinde irdelenmesi gerekeceği kuşkusuzdur.
Öte yandan bir düzenleyici işlem uyarınca tesis edilen bireysel işlemler nedeniyle kazanılmış haktan ve/veya idari istikrardan söz edebilmek için işlemin tesis edildiği tarih itibarıyla hukuka ve mevzuata uygun olmasının yanı sıra kişilerin de iyi niyetli olması gerekmektedir.
24/07/2009 tarih ve 27298 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mülga Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırılmasına İlişkin Tüzüğün “Tanımlar” başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasının (l) bendinin, dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan halinde, kamu yararı kararının açıkça yetki verilen birimler tarafından alınabileceği düzenlemesine yer verilmiş ve anılan düzenleme Danıştay Onyedinci Dairesinin 22/12/2015 tarih ve E:2015/6020, K:2015/6202 sayılı kararı ile iptal edilene kadar uygulanmaya devam etmiştir. Bu düzenlemenin uzun bir süre uygulandığı ve birçok idari işleme dayanak teşkil ettiği göz önüne alındığında; Danıştay Onyedinci Dairesinin iptal kararı üzerine, Mülga Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırılmasına İlişkin Tüzük uyarınca Bakanlıklar dışında açıkça yetki verilen birimler tarafından alınan kamu yararı kararlarının tamamının bütün hukuksal sonuçları ile ortadan kalkmasının idari istikrar ilkesine aykırı olacağı açıktır.
Ayrıca, Isparta ili, Gönen ilçesi … Köyü ile … ve … Kasabaları sınırları içerisinde kalan 429 hektar alanda Organize Sanayi Bölgesi kurma amacıyla plan ve yatırım yapan …Organize Sanayi Bölgesi Tüzel Kişiliğinin de söz konusu olayda iyi niyetli olduğu kuşkusuzdur.
Bütün bu anlatılanlar çerçevesinde, dava konusu işleme dayanak oluşturan ve tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunan mevzuata uygun olarak verildiği görülen kamu yararı kararının; iyi niyetli üçüncü kişiler açısından öznel kazanımlara sebep olduğu ve iptal edilmesinin idari istikrar ve hukuk güvenliği ilkelerine aykırılık oluşturacağı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, davanın reddi yönündeki Isparta İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak davacı tarafından yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile dava konusu işlemin iptali yolundaki Bölge İdare Mahkemesi Kararında hukuka uyarlık görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idare ve davalı idare yanında müdahillerin temyiz istemlerinin kabulüne,
2. Davanın reddine ilişkin Isparta İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 25/02/2021 tarihinde kesin olarak, oy çokluğuyla karar verildi.