Danıştay 10. Daire, Esas No: 2016/3018, Karar No: 2021/6951

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Kaymakamlığı … / …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Su Ürünleri Gıd. Paz. San. ve
Tic. A.Ş.
VEKİLLERİ : Av. …

İSTEMİN_KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Adıyaman ili, Çelikhan ilçesi Çat Barajı Gölü sahasında alabalık üretimi yapan davacı tarafından, 02/08/2013 tarih ve 28726 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6495 sayılı Kanun’un 36. maddesi ile 5488 sayılı Tarım Kanunu’na eklenen Geçici 3. maddeden yararlandırılması istemiyle yapılan başvurunun kısmen reddine ilişkin … tarih ve … sayılı Çelikhan İlçe Tahkim Komisyonu kararının aleyhine olan kısmının iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; uyuşmazlıkta, davalı idarece haksız yere ödendiği ileri sürülen desteklemelerle ilgili olarak davacı şirket temsilcisi ile Adıyaman Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nde görevli bazı personel hakkında “Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına dolandırıcılık, resmi belgede sahtecilik ve görevi kötüye kullanma” suçlarından … Ağır Ceza Mahkemesi’nin … esas sayılı dosyasında ceza davası açıldığı, bu davada talimat yoluyla iki defa bilirkişi incelemesi yaptırıldığı, bilirkişi incelemesi neticesinde düzenlenen raporlara istinaden anılan Mahkemece … tarih ve K:… sayılı kararla, “talimat yoluyla yaptırılan bilirkişi incelemesi neticesinde düzenlenen bilirkişi raporlarında sanıkların eylemi nedeniyle kamu zararı oluşmadığının, haksız menfaat elde edilmediğinin, yapılan iş ve işlemlerde herhangi bir usulsüzlüğün ve mevzuata aykırılığın tespit edilmediğinin belirtilmesi karşısında sanıkların üzerlerine atılı suçu işledikleri konusunda her türlü şüpheden uzak savunmalarının aksine kesin ve inandırıcı delil elde edilemediği” gerekçesiyle tüm sanıkların ayrı ayrı beraatlerine karar verildiği, 22/01/2016 tarihli bilirkişi raporunda 30/06/2015 tarihli bilirkişi raporundaki tespitlerin bilimsel verilere ve mevzuat hükümlerine dayandığı, söz konusu rapordaki tespit ve görüşleri değiştirecek bir durumun bulunmadığı yönünde görüş bildirildiği, 30/06/2015 tarihli bilirkişi raporunda ise Bakanlık tebliğleri, 6495 sayılı Kanun hükümleri, faturalar ve denetimler sonucunda yapılan tespitler esas alındığında davacı şirketin 2010 yılı destekleme ödemesinden yararlandırılması gerektiği görüşüne yer verildiğinn görüldüğü, bu durumda, 02/08/2013 tarih ve 28726 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6495 sayılı Kanun’un 36. maddesi ile 5488 sayılı Tarım Kanunu’na eklenen Geçici 3. maddeden yararlanmak için başvurabilecek durumda olduğu anlaşılan davacıya, davalı idarece, anılan madde uyarınca 2010 yılına ilişkin olarak hak ettiği destekleme ödemelerinin ödenmesi gerektiğinden, dava konusu işlemin 2010 yılına ilişkin başvurunun reddedilmesine yönelik kısmında hukuka uyarlık bulunmadığı; davacının, 2011 ve 2012 yıllarına ilişkin destekleme talebi yönünden ise, davalı idarece, davacının haksız yere destekleme ödemesinden yararlanıp yararlanmadığı hususunda yeniden inceleme yapılarak, diğer bir ifadeyle davacının hak sahibi olan kişilerden olup olmadığı hususunun anılan geçici madde uyarınca yeniden tespit edilmesi gerektiğinden, dava konusu işlemin, böyle bir inceleme ve değerlendirme yapılmadan daha önce düzenlenen müfettiş raporundaki tespitlere dayanılarak davacıya 2011 yılına ilişkin olarak 21.599,76 TL yavru balık desteklemesi ödenmesine karar verilmesi, 2012 yılı ile ilgili olarak ise davacının talebine rağmen herhangi bir karar verilmemesine ilişkin kısmında da hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, soruşturma raporuna dayanak teşkil eden bilirkişi raporlarında soruşturma kapsamındaki firmaların tam kapasite ile üretim yaptığını beyan ederek destekleme ödemesi almalarına rağmen gerçekte üretim miktarlarının tam kapasite olmadığının tespit edildiği, tam kapasite üretim yapılmadığı tespit edilmesine rağmen şirketlerin satın aldığı yem faturalarının da araştırıldığı, yem faturalarının sahte olduğunun belirlendiği, yem faturalarının balık desteklemelerinden yararlanmak için ibrazı öngörülen belgelerden olmadığı için haksız desteklemeler geri alınırken sadece bu sahte faturalara dayanılmayarak gerçek üretim yapılmadığının somut olarak tespiti üzerine haksız desteklemelerin geri alındığı, Geçici 3. maddenin her sahte fatura durumunda değil mer’i mevzuat uyarınca öngörülen belgelerin sahteliği durumunda gerçek üretimin tespit edilmesi şartıyla uygulanacağının açık olduğu, 2009 ve 2010 yıllarına ilişkin Destekleme Tebliğleri incelendiğinde yem faturasının balık desteklemelerinden yararlanabilmek için ibrazı öngörülen belgelerden olmadığının görüleceği, sırf bu nedenle dahi başvurunun Geçici 3. madde kapsamında değerlendirilemeyeceği, İdare Mahkemesince Ağır Ceza Mahkemesinin beraat kararı dayanak alınmışsa da kararın henüz kesinleşmediği iddialarıyla temyize konu kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davacı tarafından temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Adıyaman ili Çelikhan ilçesi, Çat Baraj Gölü sahasında alabalık üretimi yapan davacı firmaya, 2010/13 sayılı Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Uygulama Esasları Tebliğ uyarınca projesinde belirtilen tam kapasite üzerinden … tesisi için 2010 yılı yavru balık desteklemesi ödenmiş, mülga Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığinca başlatılan soruşturma sonucunda düzenlenen rapora istinaden, davacının … adlı balık tesisinin faaliyete geçmemesine rağmen 2010 yılı yavru balık desteklemesinden yararlandığının tespit edilmesi üzerine ödenen destekleme geri alınmıştır.
Davacı firma yöneticilerinin “kamu kurum ve kuruluşlarının zararına dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik” suçlamalarından yargılandığı davada 30/06/2015 ve 22/01/2016 tarihli bilirkişi raporları dosyaya sunulmuş, bu raporlarda davacı firmanın destekleme ödemesinden yararlanması gerektiği görüşüne yer verilmiş, raporlar esas alınarak … Ağır Ceza Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla yüklenen suçun sanıklar tarafından işlendiğinin sabit olmadığı gerekçesiyle sanıkların beraatine karar verilmiştir.
02/08/2013 tarih ve 28726 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6495 sayılı Kanun’un 36. maddesi ile 5488 sayılı Tarım Kanunu’na eklenen Geçici 3. maddeden yararlanılarak iade edilen destekleme tutarının tekrar kendisine ödenmesi ile 2011 ve 2012 yıllarına ilişkin destekleme alacaklarının da ödenmesi için davacı tarafından başvuruda bulunulmuştur.
Bakılan dava, bu başvurunun, 2009 ve 2010 yıllarına ait desteklemelerden haksız yere yararlandırıldığından, bu nedenle 5488 sayılı Tarım Kanunu’na eklenen Geçici 3. madde kapsamına girmediğinden, 2009 ve 2010 yıllarındaki desteklemelere ilişkin olarak bu Kanundan faydalanamayacağından bahisle reddi ile 2011 yılına ilişkin olarak davacıya 21.599,76 TL yavru balık desteklemesi ödenmesine karar verilmesi, 2012 yılı ile ilgili olarak ise herhangi bir karar verilmemesine ilişkin … tarih ve … sayılı Çelikhan İlçe Tahkim Komisyonu kararının iptali istemiyle açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
02/08/2013 tarih ve 28726 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6495 sayılı Kanun’un 36. maddesi ile 5488 sayılı Tarım Kanunu’na eklenen Geçici 3. maddede, “…25/4/2006 tarihinden itibaren desteklemelerden yararlanmak için başvuruda bulunduğu hâlde, meri mevzuat uyarınca desteklemelerden yararlanabilmek için ibrazı öngörülen makbuz, fatura ve diğer belgelerin gerçeğe aykırı, usulsüz veya sahte olduğu gerekçesiyle desteklemeden yararlandırılmayanlara veya yararlandıkları destekleme tutarları aynı gerekçe ile bu Kanunun 23 üncü maddesi doğrultusunda geri alınanlara, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına başvurmaları ve Bakanlık tarafından yapılan incelemede bunların gerçek üretim yaptığının tespit edilmesi hâlinde hak ettikleri destekleme ödemeleri yapılır. Yapılan ödemelere faiz işletilmez, masraf veya ek ödeme adı altında herhangi bir ödeme yapılmaz. Ancak bu hükümden yararlananlardan bu Kanunun 23 üncü maddesi çerçevesinde tahsil edilmiş olan faiz, 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Kanuna göre alınan TEFE/ÜFE tutarı, katsayı tutarı ve geç ödeme zamları iade edilir. Bu hüküm yararlandıkları destekleme tutarlarının, aynı gerekçelerle geri alınması yönünde haklarında takip başlatılanlar için de uygulanır ve maddede öngörülen şartların oluşması hâlinde haklarındaki takip işlemlerine son verilir. Ancak bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra maddenin kapsadığı dönemlere ilişkin olarak haklarında takip başlatılanların, takibe ilişkin yazının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde anılan Bakanlığa başvurmaları hâlinde bunlar da madde hükmünden aynı şartlar dâhilinde yararlandırılır. Bu maddeden yararlananlara 23 üncü maddenin ikinci fıkrası uyarınca uygulanması öngörülen herhangi bir hak mahrumiyeti uygulanmaz. (…)” hükmü yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Uyuşmazlıkta, davacı firmanın 2010/13 sayılı Tebliğ kapsamında 2010 yılı yavru balık desteklemesinden yararlanmak için … adlı tesise bırakmak üzere 850 ton/yıl olan üretim kapasitesine uygun şekilde 3.376.000 adet yavru balık satın aldığına ilişkin belgelerle idareye başvuruda bulunduğu görülmektedir.
Buna karşın, 24/11/2010 tarihinde Keban-1 tesisinin üretim kapasitesine ilişkin yapılan denetimler sonucu düzenlenen tutanaklarda, tesise ait ağ kafes sayısının tam olduğu, ancak bir kısmının boş olduğu, kafeslere ağ takılı olmadığı, ağ kafeslerdeki stoklama yoğunluğunun projede öngörülen yoğunluktan düşük olduğu, bu şartlar altında tesisin tam kapasite olarak yetiştiricilik yapmasının imkansız olduğu kanaatine varılmış; 04/03/2011 tarihinde yapılan tesis denetimleri sonucu, … tesisinde toplam 19 adet ağsız boş havuz olduğu, teknik personelin olmadığı, 21 adet olması gereken ağ kafesin eksik olduğu ve mevcut havuzlar içerisinde ağ ve alabalığın hiç olmadığı tespit edilmiş; … Cumhuriyet Başsavcılığınca 12/04/2011 tarihinde yapılan keşifte ise, davacı Keban Alabalık firmasına ilişkin incelemelerde, 2 adet 850 ton/yıl kapasiteli tesis olduğu, … olarak adlandırılan tesiste 20 adet 16 çaplı offshore kafes bulunduğu, bu tesiste 10 adet ağ olduğu, 6 adet kafeste balık bulunduğu, 13 adet kafesin ağsız olduğu, bir adet kafeste elek altı balıkların bulunduğu, … olarak adlandırılan tesisin ise tamamen ağsız ve boş olduğunun gözlemlendiği belirtilmiştir.
Uyuşmalığın çözümü bakımından, … tesisi için 2010 yılında yararlandığı yavru balık desteği ödemeleri, Bakanlık müfettişlerince başlatılan soruşturma sonucunda düzenlenen rapora istinaden haksız olduğundan bahisle geri alınan davacının, Tarım Kanunu’na eklenen Geçici 3. maddedesi hükümlerinden yararlanıp yararlanamayacağının incelenmesi gerekmektedir.
Tarım Kanunu’na eklenen Geçici 3. maddenin yukarıda yer verilen hükmü uyarınca; geçmiş desteklemelerin ödenmesi için “gerçek üretim” yapılması, dolayısıyla desteğin “hak edilmesi” gerektiği açıktır.
Bu nedenle, … Cumhuriyet Başsavcılığınca 12/04/2011 tarihinde gerçekleştirilen keşif ile idarece yapılan tespitlere göre 2011 yılının Nisan ayında dahi faaliyete geçmediği görülen … tesisine, davacının 2010 yılında beyan ettiği tam kapasite üzerinden 3.376.000 yavru balığı bırakmadığı ve beyan ettiği miktarda üretim yapmadığı anlaşıldığından, Tarım Kanunu’na eklenen Geçici 3. madde hükümlerinden 2010 yılına yönelik olarak yararlanamayacağı sonucuna ulaşılmaktadır.
Öte yandan; davacı firma yöneticilerinin kamu kurum ve kuruluşlarının zararına dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlamalarından yargılandığı davada, … Ağır Ceza Mahkemesince … tarih ve E:…, K:… sayılı kararla yüklenen suçun sanıklar tarafından işlendiğinin sabit olmadığı gerekçesiyle sanıkların beraatine karar verilmiş olması; ceza hukuku ile idare hukukunun ilke ve kuralları ile bunun sonucu olarak yapılan hukuki değerlendirmeler birbirinden farklılık arz ettiğinden, dava dosyasında mevcut bilgilerden gerçek üretimi başvurusundaki beyanı ve faturadaki miktar kadar olmayan davacı firmanın 2010 yılında ödenen yavru balık desteklemesinin idarece belirlenmiş olan kısmından haksız olarak yararlandığı sonucunu değiştirmeyecektir.
Nitekim, ceza davası dosyasına sunulan 30/06/2015 ve 22/01/2016 tarihli bilirkişi raporlarında davacı firmanın destekleme ödemesinden yararlanabilmesi için yavru balık alım faturasının ibrazının yeterli olduğu, yavru balık alım faturalarının sahte olduğuna ilişkin bir tespit ve beyanın da bulunmadığı belirtilerek desteklemeden yararlanması gerektiği görüşüne yer verilmiş, davacı firma tarafından gerçek üretim yapılıp yapılmadığı yönünden bir değerlendirmede bulunulmamıştır.
Bu sebeple, ceza yargılaması sırasında düzenlenen ve müsnet suçla sınırlı inceleme içeren bilirkişi raporlarının işbu uyuşmazlık bakımından hükme esas alınmasına hukuki olanak bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, davacıya dava konusu işlemden önce 04/02/2013 tarihli icmale göre 2012 yılı için üretim tespitine dayalı olarak 89.999 kg porsiyonluk balık için 58.499,35 TL ürün destekleme ödemesi yapıldığı, 2012 yılında 89.999 kg ürünü üretmesi için 359.996 adet yavru balığı 2011 yılında tesislere bırakmış olması gerektiği belirtilerek davacının 2011 yılına ilişkin başvurusunun kabulü ile 359.996 adet yavru balık üzerinden hesaplanan 21.599,76 TL yavru balık desteklemesinin ödenmesine karar verildiği, sonuç olarak davacıya tespit edilen üretim doğrultusunda destekleme ödemesi yapıldığı görüldüğünden, dava konusu işlemin 2011 ve 2012 yıllarına ilişkin kısmında da hukuka aykırılık görülmemiştir.
Bu durumda, dava konusu işlemin iptali yolunda verilen Mahkeme kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.Davalı idarenin temyiz isteminin KABULÜNE,
2. Dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun’un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesi, 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (on beş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 27/12/2021 tarihinde esasta oy birliği, gerekçede oy çokluğuyla karar verildi.

(X) – KARŞI OY :
Davacı tarafından savunmaya cevap dilekçesinde, 3.376.000 adet balığın 31/12/2010 tarihinde Çelikhan-Çat barajı tesisine bırakıldığı; ancak kışın Çat baraj gölünün çok soğuk olması ve don hadisesi görülmesi nedeniyle yavru balıkların telef olmamaları için daha sıcak olan Keban Barajındaki tesislere götürüldüğ, ardından Tarım İl Müdürlüğü’nün uyarısı üzerine 16/04/2011 tarihinde Çat Baraj gölündeki tesislere geri getirildiği, 18/04/2011 tarihli tutanakta da 3.376.000 adet yavru balığın tesislerde mevcut olduğunun tespit edildiği belirtilmiştir.
Bu durumda, 18/04/2011 tarihli tutanakta desteklemeye konu yavru balıkların tesiste bulunduğu tespit edildiğinden, davacının iddia ettiği taşıma işleminin mücbir sebep kapsamında kalıp kalmadığının tespiti için 2010 yılının Aralık ayı ile 2011 yılının Ocak, Şubat ve Mart aylarının hava şartları ve bu şartların yavru balıklar üzerindeki etkisinin araştırılması sonucu karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeye dayalı olarak verilen kararda hukuki isabet bulunmamaktadır.
Bu sebeple yukarıdaki gerekçe ile İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşüncesiyle gerekçe yönünden Daire kararına katılmıyorum.