Danıştay 8. Daire, Esas No: 2016/5664, Karar No: 2021/1533

DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- … Bakanlığı
VEKİLİ : …
2- … Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU :
1- Elmadağ Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğüne geçici kaydı yapılan davacının Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği’nin EK-3-1-A/V-A maddelerine uymadığı gerekçesiyle ilişiğinin kesilmesine ilişkin Polis Akademisi Başkanlığı’nın … tarih ve … sayılı işlemi ile;
2- Bu işlemin dayanağı Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği’nin EK-3-V-A maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinde düzenlenen “Gebelik hali öğrenciliğe engeldir.” hükmünün iptaline karar verilmesi istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı vekili tarafından, müvekkilinde bulunan gebelik halinin geçici bir durum olduğu, hastalık olarak kabul edilemeyeceği, dava konusu Yönetmelik hükmünün Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

DAVALI İDARELERİN SAVUNMALARI;
… Bakanlığı’nın Savunması :
Dava konusu Yönetmelik kuralının üst hukuk normlarına uygun olduğu, davacının Yönetmelikte aranan şartları taşımadığı, gerek düzenleyici işlemin gerekse subjektif işlemin usul ve hukuka uygun olduğu, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

… Genel Müdürlüğü’nün Savunması:
Davacının Elmadağ Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğü’ne geçici kaydının yapıldığı, … Devlet Hastanesinden aldırılan sağlık raporunda, “Teşhis: 13 hafta 3 gün gebelik Karar: “İlgili Okul Öğrenci Adayı Olamaz” kararı verildiği, hipertiroidi ve gebelik durumu yönünden, Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne sevk edilen davacı hakkında anılan Hastanece düzenlenen raporda da, “16 hafta gebelik tirotoksikoz” “teşhisi ile “ETSŞY EK-3-I-A ve EK-3-V-A’ya uygun değildir.” “POMEM öğrencisi olamaz” kararı verilmesi ve raporların sağlık komisyonunca uygun bulunması üzerine, Polis Meslek Eğitim Merkezi Giriş Yönetmeliği’nin 17. maddesi uyarınca, Polis Akademisi Başkanlığı’nın onayı ile ilişiğinin kesildiği, Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği’nin 9. maddesi gereği adaylarda A dilimi sağlık şartlarının arandığı, davacının bu şartları taşımadığı, ilişiğinin kesilmesine ilişkin işlemin hukuka uygun olduğu savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Dava konusu düzenlemenin ve bu düzenlemeye dayanılarak tesis edilen işlemin iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava, davacının Elmadağ Polis Meslek Eğitim Merkezinden ilişiğinin kesilmesine ilişkin Polis Akademisi Başkanlığının … onay tarihli işlemin ve bu işlemin dayanağı Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliğinin Ek 3-V-A maddesinin 1. fıkrasının son cümlesi olan “Gebelik hali öğrenciliğe engeldir” hükmünün iptali istemine ilişkindir.
Davaya konu Yönetmelik hükmünün son cümlesi işbu davanın açılmasından sonra yeniden düzenlenen yönetmelikte aynen korunmuş olduğundan, davanın bu çerçevede devam ettirilerek incelenip karara bağlanması hukuki güvenirlik ilkesi gereği olmakla işin esasına geçildi.
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanununun 1. maddesinde; “Bu Kanunun amacı; insan onurunu temel alarak insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi ile bu ilkeler doğrultusunda faaliyet göstermek, işkence ve kötü muameleyle etkin mücadele etmek ve bu konuda ulusal önleme mekanizması görevini yerine getirmek üzere Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun kurulması, teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esasların düzenlenmesidir, hükmü 2. maddesinin (e) bendinde; dolaylı ayrımcılık; bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her türlü eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda, bu Kanunda sayılan ayrımcılık temelleriyle bağlantılı olarak hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından nesnel olarak haklılaştırılamayan dezavantajlı bir konuma sokulmasını ifade eder, “Ayrımcılık iddiasının ileri sürülemeyeceği haller” başlıklık 7. maddesinin 1/a fıkrasında; istihdam ve serbest meslek alanlarında zorunlu mesleki gerekliliklerin varlığı halinde amaca uygun ve orantılı olan farklı muameleyi ifade eder hükmü yer almaktadır.
Öte yandan, Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliğinin 1. ve 2. Maddelerinde; öğrenciliğe alımda ilgilinin sağlık şartlarını taşımasının gerektiği, 4. Maddesinin (1) bendinde; sağlık şartları; Hastalıkların ve yaralanmaların vücuttaki seyrinde geçirdiği safhaların ve bıraktığı sekelerin devrelerine göre Ek 3’te belirtilen hastalık branşlarının sınıflandırılmasındaki A, B, C, D, E dilimlerindeki sağlık durumlarını ifade eder hükmü, EK 3-V-A maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinde de; gebelik halinin öğrenciliğe engel olduğu hükmü yer almıştır.
Yukarıda açıklanan madde hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, idarelerin kişilerin meslek seçiminden, eğitim, öğretim hakkından mahrum olmasına yol açacak düzenlemeler yapmaması, eşitlik ilkelerini zedelememesi, ayrımcılığa yol açacak uygulamaları yürürlüğe koymaması ve mesleki gerekliliğin varlığını öngören amaca uygun ve orantılı olarak kuralları belirlemesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Bu hale göre, özel bir seçimi ve özel bir eğitimi gerektirdiği açık olan polis mesleği ve bu mesleğin ilk adımı olan polis öğrenciliğin seçiminde ayrık düzenlemeler yapma hakkına sahip olan idarenin, öngördüğü düzenleme ile orantılı bir amacı ortaya koyması gerekmektedir.
Uyuşmazlığa konu yönetmeliğin tamamının değerlendirilmesinden, bir hastalığı bulunanların hastalığının mesleğe engel olması halinde onun polis olarak eğitim hakkından yararlanamayacağı ve polislik mesleğini de yapamayacağı anlaşılmaktadır.
Sağlık literatüründe; hastalık ya da diğer ifadesi ile sayrılık organizmanın yapı ve işleyişinde ortaya çıkan bozukluk, organizmanın fizyoloji görevlerinin bozulması hali olarak ifade edilmiştir.
Bu tanım ışığında belirli bir dönemle sınırlı ve geçici olan gebelik halinin hastalık olarak tanımlanması mümkün olmamaktadır.
Hal böyle olunca, bir hastalık olmayan, ilk aşamada tespiti de mümkün bulunmayan ve eğitime başladıktan sonra da ortaya çıkması mümkün olan gebelik halinin hastalık olarak kabul edilmesi yönetmeliğin ana amacına aykırı olduğu gibi, bu halde olan bir kişinin mazeretinin kabul edilerek korunması gerekirken sağlık yönünden hasta biriymiş gibi değerlendirilerek kamu hizmetine girmesinin engellenmesinin ve kazanacağı sınav sonucundan kalıcı şekilde yoksun bırakılmasının hukukla ve hakkaniyetle bağdaşmadığı, bu haliyle uygulamaya izin veren söz konusu Yönetmelik hükmünün; Anayasa’nın ailenin korunmasına ve çocuk haklarını düzenleyen 41. maddesine, eğitim ve öğrenim hakkını düzenleyen 42. maddesine ve kamu hizmetine girme hakkını düzenleyen 70. maddesine ve 6701 sayılı Yasanın yukarıda sayılı hükümlerine aykırı olduğu ve buna bağlı olarak okulla ilişiğinin kesilmesi yönünde tesis edilen işlemin hukuka uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, davaya konu yönetmeliğin anılan maddesinin son cümlesinin ve öğrencilikle ilişik kesilmesi yönünde tesis edilen işlemin iptali gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
14-29 Aralık 2015 tarihleri arasında yapılan sınavlarda başarılı olması üzerine Elmadağ Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğüne geçici kaydı yapılan davacının, … Devlet Hastanesinden aldırılan sağlık raporunda, “Teşhis: 13 hafta 3 gün gebelik, Karar: “İlgili Okul Öğrenci Adayı Olamaz” kararı verilmiş, hipertiroidi ve gebelik durumu yönünden, Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne sevk edilen davacı hakkında anılan Hastanece düzenlenen raporda da, “16 hafta gebelik tirotoksikoz” “teşhisi ile “ETSŞY EK-3-I-A ve EK-3-V-A’ya uygun değildir.” “POMEM öğrencisi olamaz” kararı verilmesi ve bu raporun sağlık komisyonunca uygun bulunması üzerine, Polis Akademisi Başkanlığı’nın … onay tarihli işlemi ile Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nden ilişiği kesilmiştir.

İLGİLİ MEVUZAT:
Anayasası’nın “Devletin temel amaç ve görevleri” başlıklı 5. maddesinde; “Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.” hükmü, “Ailenin korunması ve çocuk hakları” başlıklı 41. maddesinde; “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar. Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.” hükmü, 42. maddesinde; “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir….” hükmü, 70. maddesinde; “Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.” hükmü yer almıştır.
Dava konusu Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği 04/06/1937 tarihli ve 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanununun 4 üncü maddesi 25/04/2001 tarihli ve 4652 sayılı Polis Yüksek Öğretim Kanununun 30 uncu maddesi ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
04/08/2003 tarih ve 25189 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği’nin EK-3-V-A maddesinde; “Mevcut haliyle organ ve sistem fonksiyonlarını bozmayan progresyon göstermeyen, tıbbi tedavi ihtiyacı olmayan olgular öğrenciliğe kabul edilir. Bu sistemlere ait konjenital anomali, kronik ve ilerleyici hastalığı bulunmayacaktır ve herhangi bir operasyon geçirmiş olmayacaktır. Gebelik hali öğrenciliğe engeldir.” hükmü, aynı Yönetmeliğin EK-3-1-A maddesinde; “Hematoloji, kardiyoloji, gastroenteroloji, endokrinoloji, nefroloji, immunoloji, romatoloji ve enfeksiyon hastalıkları yönlerinden, mevcut haliyle organ ve sistem fonksiyonlarını bozmayan, progresyon göstermeyen ve tıbbi tedavi ihtiyacı olmayan, herhangi bir operasyon geçirmemiş olgular öğrenciliğe kabul edilir. Bu sitemlere ait konjenital anomalisi bulananlar öğrenciliğe kabul edilmezler.” hükmü yer almaktadır.
03/01/2018 tarih ve 30290 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği’nin 28. maddesiyle; “4/8/2003 tarihli ve 25189 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.”
29/09/2019 tarih ve 30903 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği’nin eklerinde yapılan değişiklikle, EK-3-8-A-8-c maddesi; Gebelik durumu öğrenciliğe engeldir ancak normal vajinal yolla veya sezaryenle doğum yapmış olmak sağlam kabul edilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Yine yapılan değişiklikle, EK-3-1-A maddesi yeniden düzenlenerek; “Bu sisteme ait kronik hastalığı, sürekli diyet uygulamasıyla veya ilaç tedavisiyle kontrol altında tutulmayı gerektirecek bir hastalığı, tedavisiz şekilde remisyonda olsa dahi sürekli olarak kontrol altında tutulmayı gerektirecek bir hastalığı, organ ve sistem fonksiyonlarını etkileyen bir hastalığı, sakatlığı olanlar ile doğuştan (konjenital) veya sonradan (cerrahi-travmatik) organ eksikliği veya organ yokluğu olanlar (aşağıdaki istisnai maddeler hariç) öğrenciliğe kabul edilmezler.”…….
c) İlaç tedavisi gerektirmeyen subklinik hipotiroidi, subklinik hipertroidi sağlam kabul edilir.
ç) İlaç tedavisi gerektirmeyen tiroiditler sağlam kabul edilir.
d) Ses kısıklığı, yutma güçlüğü veya diğer klinik şikayetlere neden olmayan, ilaç tedavisi gerektirmeyen, eşgal belirleyici nitelikte olmayan, malignite şüphesi olmayan tiroid bezi şekil bozuklukları (diffüz guatr, nodüler guatr veya diğer) sağlam kabul edilir.
e) İlaç tedavisi gerektirmeyen, tümör harici nedenlerle yapılmış kısmi tiroidektomiler sağlam kabul edilir.” şeklini almıştır.
Dava Konusu Yönetmeliğin EK-3-V-A maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinde düzenlenen “Gebelik hali öğrenciliğe engeldir.” Hükmünün İncelenmesi:
Davaya konu Yönetmelik hükmünün “Gebelik hali öğrenciliğe engeldir.” ibaresi işbu davanın açılmasından sonra yeniden düzenlenen Yönetmelikte aynen korunmuş olduğundan, davanın bu çerçevede devam ettirilerek incelenip karara bağlanması gerekmektedir.
Polislik mesleği, gece-gündüz ağır şartlarda görev yapılan bir meslek olup, söz konusu meslek mensuplarının şartları oluştuğunda silah kullanma zorunlulukları da bulunduğundan, bu meslekte görev yapanlarda sağlık açısından bazı şartların aranması gerektiği kuşkusuzdur. Ancak aranan şartların ölçüsüz ve orantısız olamayacağı açıktır.
Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği’nin yürürlükte bulunan ve mülga halinde, sağlık şartları; “Hastalıkların ve yaralanmaların vücuttaki seyrinde geçirdiği safhaların ve bıraktığı sekelerin devrelerine göre Ek 3’te belirtilen hastalık branşlarının sınıflandırılmasındaki A, B, C, D, E dilimlerindeki sağlık durumlarını ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.
Uyuşmazlığa konu Yönetmeliğin belirli hastalıkların polis olarak görev yapılmasını engelleyeceğinden hareketle düzenlendiği anlaşılmaktadır.
Tıp literatüründe; hastalık organizmanın yapı ve işleyişinde ortaya çıkan bozukluk, organizmanın fizyoloji görevlerinin bozulması hali olarak ifade edilmektedir. Bu tanım ışığında belirli bir dönemle sınırlı ve geçici olan gebelik halinin hastalık olarak tanımlanması mümkün değildir.
Geçici bir durum olan gebelik halinin bir hastalık olmadığı, öğrenciliğe engel teşkil etmeyen bu geçici durum nedeniyle davacının tamamen Polis Meslek Eğitim Merkezinden ilişiğinin kesilmesinin orantısız olduğu ve gebelik halinin sona ermesinin ardından idarenin belirleyeceği uygun bir zamanda eğitimine devam edebileceği, hususları göz önüne alınmadan düzenlenen Yönetmelik hükmünün Anayasa’nın ailenin korunmasına ve çocuk haklarını düzenleyen 41. maddesine, eğitim ve öğrenim hakkını düzenleyen 42. maddesine ve kamu hizmetine girme hakkını düzenleyen 70. maddesine aykırı olduğu anlaşıldığından dava konusu Yönetmelik hükmünde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

Bireysel İşlemin İncelenmesi:
Olayda, davacının Elmadağ Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nden ilişiğinin kesilmesinin sebebi olarak ”gebelik durumu” ile birlikte “tirotoksikoz” rahatsızlığı gösterilmiştir. Dairemizce, … tarihinde yapılan Ara Karar ile; davacı … Hastanesine sevk edilerek, “tirotoksikoz” rahatsızlığının bulunup bulunmadığı, eğer bu rahatsızlık bulunuyorsa bu rahatsızlığın hem 2003 tarihli hem de 2019 tarihli Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği’nin Ek-3-1-A maddesine göre değerlendirilerek davacının POMEM öğrenci adayı olmasını engelleyip engellemediğine ilişkin bir raporun hazırlanarak Dairemize bildirilmesine karar verilmiştir. İlgili hastanece hazırlanan … tarih ve … sayılı Sağlık Kurulu Raporunun Karar hanesinde; “ETSŞY EK-3-1-A-1 ‘E UYGUNDUR. POMEM ÖĞRENCİSİ OLUR” ibaresine yer verildiği görülmüştür.
Bu durumda, davacının Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nden ilişiğinin kesilmesinin nedenlerinden olan gebelik hali durumunu düzenleyen Yönetmelik hükmünün hukuka uygun olmadığının saptanması, yine bireysel işlemin bir diğer dayanağı olan “tirotoksikoz” rahatsızlığının davacıda bulunmadığına ilişkin hastane raporu dikkate alındığında davacının Elmadağ Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nden ilişiğinin kesilmesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu Yönetmeliğin EK-3-V-A maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinde düzenlenen “Gebelik hali öğrenciliğe engeldir.” hükmünün İPTALİNE,
2. Davacının Polis Meslek Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nden ilişiğinin kesilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı dava konusu işlemin İPTALİNE,
3. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
5. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde davacıya iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
12/03/2021 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.