Danıştay 12. Daire, Esas No: 2018/3333, Karar No: 2020/4935

TEMYİZ İSTEMİNDE BULUNAN (TARAFLAR) :
1- (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

2- (DAVALI) : … Bakanlığı – ANKARA
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU :… İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının taraflarca aleyhe olan kısımlarının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliğinde, Ticaret Ataşesi olarak görev yapan davacı tarafından, yurt içinde bulunduğu günler için Aralık 2013 ayı ile Ocak-Şubat-Mart 2014 ayları maaşından toplam 14.495,53-Euro borç çıkartılmasına ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince, davacının yurt dışındaki görev bölgesi dışında geçirdiği sürelerin, yatarak tedavi gördüğü süre ve hastalık izni kapsamında yer aldığı görülmekte ise de; davacının yatarak tedavi gördüğü süreye ilişkin olarak, yurt içindeki kadrosu esas alınarak (emsalli) yurt içi maaş, buna ek olarak belirlenen emsal katsayısının 1/3’ü esas alınarak yurt dışı aylığı hesaplanması, hastalık izni kullandığı döneme ilişkin olarak ise, yurt dışı aylığı ödenmesine olanak bulunmamakta olup, anılan süreler için de davacının asıl kadrosu esas alınarak (emsalli) aylık ve özlük haklarının ödenmesi gerektiği, dava dosyasının incelenmesinden, yurt dışı maaşından 14.495,53-Euro borç çıkarılmasına ilişkin işlemin dayanağı belgelerde, davacının yatarak tedavi gördüğü günlere ilişkin olarak yurt içindeki kadrosu esas alınarak (emsalli) yurtiçi maaş hesaplandığı, bulunan miktarın yurt dışı maaşından düşürüldüğü, buna ek olarak belirlenen emsal katsayısının 1/3’ü esas alınarak yurt dışı aylığı hesaplanmadığı, hastalık izni kullandığı döneme ilişkin olarak ise, emsalsiz maaş esas alınıp yurt dışı maaşından düşürülerek toplam 14.495,53-Euro borç hesaplandığının anlaşıldığı, bu durumda, yurt dışı aylığının ancak yurt dışında çalışılan süreler için ödeneceği hususu dikkate alındığında, sınırlı sürelerle yatarak tedavi gören, bu süreler dışında hastalık izni alan davacıya yersiz ödenen aylıkların geri istenebileceği açık ise de, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 105. maddesinde, hastalık izni içerisinde maaş ve özlük haklarının korunacağının belirtilmesi nedeniyle, davacının eski kadrosu (ataşe görevine atanmadan önceki kadrosu) esas alınarak belirlenecek yurt içi aylığının ve yatarak tedavi gördüğü döneme ilişkin olarak belirlenen emsal katsayısının 1/3’ü esas alınarak yurt dışı aylığı hesaplanıp, bulunan bu miktar mahsup edilmek suretiyle bulunacak tutarın iadesinin istenilmesi gerekirken, yatarak tedavi gördüğü dönemde emsalli maaş, hastalık izni kullandığı dönemde emsalsiz maaş hesaplanarak, yurt dışı maaşından mahsubu ile bulunan 14.495,53-Euro’nun geri istenilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı, ayrıca yurt dışı aylıklarının, ancak yurt dışında bulunulan süreler için geçerli olduğu, davacının sınırlı sürelerle yatarak tedavi gördüğü, bu süreler dışında hastalık izni aldığı, bu haliyle mevzuata göre, bu dönem için yurt dışı aylığı almaması gerektiği halde, idarece kendisine yurt dışı aylığı ödendiği, davacının da bu konuda idareyi ikaz etmediği, bu haliyle yapılan ödemelerin açık hata kapsamında kaldığı ve her zaman geri istenebileceği belirtilmek suretiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDEN DAVACININ İDDİALARI: Yurt içinde bulunduğu dönemde hastalanması üzerine, acilen hastaneye yatışı yapılarak ameliyata alındığı, seyahat engeli nedeniyle iyileşene kadar görevine devam edemediği, bu duruma rağmen tarafına borç çıkartılmasının hukuka ve hakkaniyete aykırılık teşkil ettiği, yurt içinde kalmasının zorunlu olması nedeniyle, bu dönem için yurt dışı aylığının tam olarak ödenmesi gerektiği, davalı idare tarafından, Mahkeme kararına dayalı olarak yeniden yapılan hesaplama üzerine borç tutarının 11.603,36-Euro olarak belirlendiği, dava konusu işlem ile yaklaşık 10.000,00-TL tutarında fazla ödeme yapılmasının talep edildiği, yapılan ödemelerin geri alınmasını gerektiren koşulların gerçekleşmediği, temyize konu kararın gerekçesinde açık hata kapsamında bulunan dava konusu ödemelerin, her zaman geri istenebileceği şeklinde bir ifadeye yer verildiği, kararın gerekçe ve hüküm fıkrası yönünden çelişkiler taşıdığı belirtilerek, bozulmasına karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

TEMYİZ EDEN DAVALI İDARENİN İDDİALARI: Öncelikle Mahkeme kararının gerekçe ve hüküm fıkrasının çelişkili olduğu, esas yönünden ise, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 180. maddesinin, sürekli görevle yurt dışında bulunan memurların aylıklarını düzenleyen genel bir düzenleme olduğu, kapsama dahil personele yurt dışı aylığının hangi şartlarda ödeneceğinin belirtildiği, buna göre yıllık izinlerini Türkiye’de geçirenlerin bu sürelerinin tamamı için, geçici görevle Türkiye’ye çağrılanların geçici görev süresi ne kadar uzun olursa olsun en çok bir aylık süre için, yurt içinde yataklı tedavi kurumlarında yatarak görülen tedavi süresi için (bu sürenin, yurt dışı görev süresince toplam dört ayı geçemeyeceği) yurt dışı aylığı ödeneceği, yıllık izin dışında, örneğin mazeret izni, refakat izni veya hastalık iznini Türkiye’de geçiren memura, bu izinleri nedeniyle yurt dışı aylığı ödenmesinin kanunen mümkün bulunmadığı, bu kapsamda temyizen incelenen kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

DAVACININ SAVUNMASININ ÖZETİ : İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DAVALI İDARENİN SAVUNMASININ ÖZETİ: İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onikinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca Ekonomi Bakanlığı yerine Ticaret Bakanlığı hasım mevkiine alınarak gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Davacı, Ticaret Bakanlığı (Ekonomi Bakanlığı) Ekonomik Araştırmalar ve Değerlendirme Genel Müdürlüğünde … olarak görev yapmakta iken, … tarih ve … sayılı müşterek kararname ile … Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği’ne atanarak, 08/08/2011 tarihinde buradaki görevine başlamıştır.
19/11/2013 tarihli dilekçesi ile yıllık izin kullanma talebinde bulunması üzerine 25/11/2013 tarihli yazı ile yıllık izninin 11 günü ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104. maddesinin (C) fıkrası uyarınca 8 günlük mazeret iznini 16/12/2013-03/01/2014 tarihleri arasında Türkiye’de kullanması uygun görülmüştür.
Yıllık iznini kullanmakta iken 19/12/2013-30/12/2013 tarihleri arasında Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp Damar Cerrahisi servisinde yatarak tedavi görmüş, 23/12/2013 tarihinde ameliyat olmuş ve 30/12/2013 tarihinden itibaren de davacıya 90 gün sağlık raporu verilmiştir.
Yine anılan Üniversite tarafından, davacının sağlık durumunun düzelmesi nedeniyle 08/03/2014 tarihinde görevine başlamasında sakınca bulunmadığının belirtilmesi üzerine 10/03/2014 tarihinde yurt dışı görevine başlamıştır.
Ticaret Bakanlığının (Ekonomi Bakanlığı) … tarih ve … sayılı dava konusu işlemi ile … Ticaret Ataşeliğinde Ticaret Ataşesi olarak görev yapmakta iken yurt içinde bulunduğu günler için Aralık 2013 ayı ile Ocak-Şubat ve Mart 2014 ayları maaşından toplam 14.495,53-Euro borç çıkarılmış ve anılan borcun 15 gün içerisinde ödenmesi istenilmiştir.
Bunun üzerine baklan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 105. maddesinde; “Memura, aylık ve özlük hakları korunarak, verilecek raporda gösterilecek lüzum üzerine, kanser, verem ve akıl hastalığı gibi uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç gösteren hastalığı hâlinde onsekiz aya kadar, diğer hastalık hâllerinde ise oniki aya kadar izin verilir. Memurun, hastalığı sebebiyle yataklı tedavi kurumunda yatarak gördüğü tedavi süreleri, hastalık iznine ait sürenin hesabında dikkate alınır.”, 180. maddesinde; “Sürekli görevle yurt dışına atanan memurların aylıkları görevlerine başladıkları tarihten itibaren; sürekli görevle yurt dışına gönderilen veya kurumların yurt dışı kuruluşlarına dahil kadrolarında görev alan memurlardan görevlerine başladıktan sonra yurt içinde veya yurt dışında başka bir göreve atananların aylıkları ise atanma emrinin tebliği tarihini izleyen onbeşinci gün sonuna kadar 156 ncı maddedeki esaslara göre ödenir. Yurt dışında bulunanlardan yerlerine atananların gelişine kadar bekleme emri alanların aylıkları, atama emirlerinin tebliğ tarihinden itibaren, iki ayı geçmemek üzere aynı maddeye göre ödenir. Sürekli görevle yurt dışına atanan memurlara, yıllık izin ile 181 inci maddede belirtilen hal dışında, yurt içinde geçirilen süreler için yurt dışı aylığı ödenmez. Ancak, yurt dışı görev süresince toplam dört ayı geçmemek üzere, yurt içinde yataklı tedavi kurumlarında yatarak görülen tedavi süresince 156 ncı maddeye göre belirlenen emsal katsayının 1/3’ü esas alınarak yurt dışı aylığı ödenir.”, 181. maddesinde; “Sürekli görevle yurt dışına gönderilen Devlet memurları, geçici görevle en çok bir ay süre ile merkeze çağrılabilir. Bu süre içinde aylığı katsayılı ödenir.” kuralına yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler uyarınca, kamu çalışanlarının maaşlarının ülkemizin ekonomik ve sosyal koşulları dikkate alınarak belirlendiği, her ülkenin ekonomik ve sosyal koşullarının eşit olmaması nedeniyle yurt dışında çalışan kamu görevlilerine yurt dışında farklı bir maaş sisteminin öngörüldüğü, bu amaçla belirlenen yurt dışı aylığının ancak yurt dışında çalışılan süreler için ödeneceği, sürekli görevle yurt dışına atanan memurlara, yıllık izin ile 657 sayılı Kanun’un 181 inci maddesinde belirtilen hal dışında, yurt içinde geçirilen süreler için yurt dışı aylığı ödenemeyeceği, ancak yatarak görülen tedavilerde dört ayla sınırlı olarak aylığın 1/3’ü esas alınarak ödeme yapılacağı, 181. maddenin ise, geçici görevle yurda çağırılan kişilerle ilgili olduğu, bu halde bile bir aylık üst sınırın uygulanacağı, ilgili mevzuatta hastalık izni hallerinde belirli sürelerle sınırlı olarak maaş ve özlük haklarının aynen korunacağının belirlendiği, ancak bu aylık ve özlük haklarının asıl kadronun bulunduğu maaş ve özlük hakları olarak anlaşılması gerektiği, aksi takdirde yurt dışında çalışılmayan süreler için aylık alınabileceği gibi bir sonucun ortaya çıkacağı, bu halin de yurt dışı maaşının getirilme amacıyla ters düşeceği ve yurt içinde emsal konumda bulunan kamu görevlileri ile aralarında haksızlığa ve eşitsizliğe neden olacağı sonucuna varılmıştır.
Dava konusu uyuşmazlığın çözümü açısından temyiz aşamasında Danıştay Beşinci Dairesinin 16/09/2015 tarih ve E:2015/4590 sayılı dosyasından verilen ara kararı ile davalı idareden, davacıya fazladan ödendiği gerekçesiyle iadesi istenilen miktarın hesabında Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesinde davacının yatarak tedavi gördüğü 19/12/2013-30/12/2013 tarihleri arasındaki maaşının emsal katsayının 1/3’ü esas alınarak yurt dışı aylığı olarak hesaplanıp hesaplanmadığının ve raporlu bulunduğu 01/01/2014-10/03/2014 tarihleri arasında ödenmesi gereken miktarın hesabında hangi kıstasın dikkate alındığının sorulmasına ve açıklamalı hesap dökümünün gönderilmesinin istenilmesine karar verilmiştir.
Ticaret Bakanlığının (Ekonomi Bakanlığı) tarih ve … sayılı cevabi yazısında; benzer durumlarda olup yurt içinde sağlık raporu kullanan personele yurt içinde geçirilen süreler için ödenecek maaş kalemleri hakkında Maliye Bakanlığından görüş sorulduğu, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı yazısı ile ilgili kişilerin bulunduğu kadro derece ve kademesine tekabül eden aylık göstergesi, 657 sayılı Kanun’a ekli (I) sayılı Ek Gösterge Cetveli’nin ”1-Genel İdare Hizmetleri Sınıfı” bölümünün (i) sırasında derecesine karşılık gelen ek göstergesi, taban ve kıdem aylıkları, yüksekokul mezunları için öngörülen (500) zam puanı ve %49 tazminat oranı, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye ekli (I) sayılı Cetvelin ”A-Aylıklarını 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na Göre Alanlar” başlıklı kısmının 1/m sırasında derecesine karşılık gelen ek ödeme oranı üzerinden yurt içi aylığı ödenmesi gerektiği hususlarına yer verildiği, ilgiliye raporlu bulunduğu dönemde ödenen emsal maaşta yukarıda yer verilen maaş kalemleri dikkate alınmak suretiyle ödeme yapıldığı, davacıya, 19/12/2013 – 30/12/2013 tarihlerinde yatarak tedavi gördüğü 11 günlük döneme ilişkin olarak, emsal katsayının 1/3’ü esas alınarak 2.245,28-TL (709,67 Euro) tutarında yurt dışı aylığı ödendiği belirtilerek, ekinde yatarak tedavi gördüğü döneme ilişkin yurt dışı emsalli maaşının 1/3’ü esas alınarak hesaplanan maaşa ait bordro, diğer dönemlere ilişkin olarak da Ticaret Ataşesi görevine atanmadan önceki kadrosu … esas alınarak hesaplanan maaşa ait bordrolar dosya kapsamına sunulmuştur.
Mahkeme kararı incelendiğinde ise, davacının yatarak tedavi gördüğü günlere ilişkin yurt içindeki kadrosu esas alınarak (emsalli) yurt içi maaşı hesaplandığı, bulunan miktarın yurt dışı maaşından düşürüldüğü, buna ek olarak belirlenen emsal katsayısının 1/3’ü esas alınarak yurt dışı aylığı hesaplanmadığı, hastalık izni kullandığı döneme ilişkin olarak ise, emsalsiz maaş esas alınarak hesaplama yapıldığı belirtildiğinden, ilgili Mahkeme kararının gerekçesi ile ara kararına istinaden gönderilen cevabi yazı arasında çelişkinin bulunduğu açıktır.
Öte yandan, Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu’nun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8, K:1973/14 sayılı kararında; idarenin açık hata, yokluk, memurun gerçek dışı beyanı veya hilesi hâllerinde süre aranmaksızın, kanunsuz terfi veya intibaka dayanarak ödediği meblağı her zaman geri alabileceği, bunun dışında kalan hâllerde hatalı ödemelerin istirdadının hatalı ödemenin ilk yapıldığı tarihten başlamak üzere (60) gün içinde kabil olduğu ve bu süre geçtikten sonra istirdat edilemeyeceği belirtilmiş, anılan kararın gerekçesinde iyi niyet kuralı üzerinde de durularak idarenin sakat ve dolayısıyla hukuka aykırı terfi veya intibak işlemine, idare edilenin gerçek dışı beyanı veya hilesi sebep olmuşsa ya da geri alınan idarî işlem yok denilecek kadar sakatlık taşımakta ise, yahut yapılan ödemelerde idare edilenin kolayca anlayabileceği kadar açık bir hata bulunmaktaysa ve idareyi bu konuda haberdar etmemişse, memurun iyi niyetinden söz etmeye imkân olmadığı ve bu işlemlere dayanılarak yapılan ödemeler için süre düşünülemeyeceği, bu ödemelerin her zaman geri alınabileceği, ancak bunun dışındaki hatalı ödemeler için memurun iyi niyetinin istikrar ve kanunîlik kadar önemli bir kural olduğu ve bu nedenle yukarıda belirtilen istisnalar dışındaki hatalı ödemelerin dava açma süresi olan (60) gün içinde geri alınabileceği vurgulanmıştır.
Dava konusu olay kapsamında, yurt dışı aylıklarının ancak yurt dışında bulunulan süreler için geçerli olduğu, davacının sınırlı sürelerle yatarak tedavi gördüğü, bu süreler dışında hastalık izni aldığı, bu haliyle mevzuata göre bu dönem için yurt dışı aylığı almaması gerektiği halde idarece kendisine yurt dışı aylığı ödendiği, davacının da bu konuda idareyi ikaz etmediği, bu haliyle yapılan ödemelerin açık hata kapsamında kaldığı ve her zaman geri istenebileceği anlaşıldığından, bu yöndeki iddialara itibar edilmemiştir.
Ancak temyize konu Mahkeme kararında, davacıya yapılan ödemelerin açık hata kapsamında kaldığı ve her zaman geri istenebileceğinin anlaşıldığı belirtilmek suretiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş olup, bu ifade biçiminin, hüküm fıkrasıyla uyuşmadığı görülmektedir.
Bu durumda, yeniden verilecek kararda, yukarıda yer alan açıklamalar dikkate alınarak, davacının yatarak tedavi gördüğü ve sağlık raporu kullandığı dönemde maaşının ne şekilde hesaplandığı ve borç çıkarma işleminin ne şekilde tesis edildiği hususunun irdelenerek ve karar içinde çelişkiye mahal vermeyecek şekilde bir karar verilmesi gerektiğinden, aksi yönde verilen temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.