Danıştay 10. Daire, Esas No: 2019/5563, Karar No: 2020/6932

TEMYİZ EDEN (DAVACILAR): 1- …
2- …
3- …
4- …
5- … ve …
Kendi adlarına asaleten; …,
…, …, …,
…, … adına velayeten
VEKİLLERİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Bakanlığı / ANKARA
VEKİLİ : 1. Hukuk Müşaviri Yrd. …

İSTEMİN_KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, davacılar tarafından temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacılar tarafından, Şırnak ili, … ilçesinde ilan edilen sokağa çıkma yasağı sürecinde yakınları olan …’ın yaşamını yitirdiğinden bahisle uğranıldığı ileri sürülen zararlara karşılık davacılardan müteveffanın annesi … için 200,00 TL maddi, 200.000,00 TL manevi; babası … için 200,00 TL maddi, 200.000,00 TL manevi; kardeşleri …, …, …, …, …, …, …, …, …, … için ayrı ayrı 100,00’er TL maddi, 50.000,00’er TL manevi olmak üzere toplam 1.400,00 TL maddi, 900.000,00 TL manevi tazminatın olay tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; Şırnak ili, … ilçesinde 14/12/2015 tarihinde ilan edilen sokağa çıkma yasağının 02/03/2016 tarihi itibariyle kaldırıldığı anlaşılmakta ise de, İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda sürelerin kamu düzeninden olduğu, Kanun’da gösterilmeyen herhangi bir sebeple durmasının ya da kesilmesinin söz konusu olmadığı, ayrıca davacılar açısından, sokağa çıkma yasağının kaldırıldığı tarih ile zorunlu idari başvuru yolu için öngörülen sürenin sona ereceği tarih aralığı dikkate alındığında, mahkemeye erişim hakkının kısıtlanması, diğer bir anlatımla davanın hakkaniyetine halel getirecek bir şekilcilik şeklinde yorumlanma imkanı bulunmadığı, aksi bir yaklaşımın, mevzuatta yer almayan bir kural ihdas edilmesi, kanunla öngörülmüş olan usul şartlarının ortadan kalkması sonucunu doğuracağı, 2577 sayılı Kanunla öngörülen zorunlu idari başvurunun 06/03/2017 tarihinde davalı idare kayıtlarına giren dilekçe ile yapıldığı, bir yıllık sürenin başlangıcı olarak sokağa çıkma yasağının kaldırıldığı 02/03/2016 tarihi esas alınsa dahi süresinde yapılmış bir idari başvurunun varlığından söz edilemeyeceği gerekçesiyle davanın süre aşımı yönünden reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu … İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davacılar tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI: Davacılar tarafından, sokağa çıkma yasağının uygulandığı dönemdeki zor koşullar gözetilmeksizin adalete erişimi tartışmanın ve davaları süreaşımı nedeniyle reddetmenin onarımı güç bir şekilde adalete güveni sarsacağı, eylemin idariliğinin henüz ortada olmadığı, bu nedenle davanın esasının görülmesi gerektiği, idareye ön başvurunun 28/02/2017 tarihinde iadeli taahhütlü posta ile yapıldığı, bu halde idareye başvuru tarihinin, başvurunun idare kayıtlarına girdiği tarih olarak alınmayıp dilekçenin postaneye verildiği tarihin başvuru tarihi olarak alınması gerektiği, bu durumda da davanın süresi içinde açıldığının görüleceği, kararın Danıştay içtihatları, AİHM kararları ve hukuka aykırı olduğu iddialarıyla bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI:Davalı idare tarafından, davacıların temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davacıların yakınının ölümüne ilişkin olayda eylemin idariliğine yönelik olumlu veya olumsuz herhangi bir tespitin yapılmadığı, bir başka deyişle zararı meydana getirdiği iddia edilen olaya ilişkin olarak yürütülen ceza soruşturmasının halen davacılar açısından eylemin idariliğinin dava açma süresinin geçtiğini ortaya koyacak şekilde kesinlik kazanmadığı anlaşıldığından, Mahkemenin eylemin idariliği hususunu dikkate almadan bir diğer anlatımla zararın; zararı doğuran idari eylemin idariliği ile öğrenilmiş olması hususunu gözönüne almadan vermiş olduğu, süre aşımı yönünden davanın reddi yolundaki kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki kararın bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
Davacılar tarafından, Şırnak ili, … ilçesinde ilan edilen sokağa çıkma yasağı sürecinde yakınları olan …’ın yaşamını yitirdiğinden bahisle uğranıldığı ileri sürülen zararlara karşılık davacılardan müteveffanın annesi … için 200,00 TL maddi, 200.000,00 TL manevi; babası … için 200,00 TL maddi, 200.000,00 TL manevi; kardeşleri …, …, …, …, …, …, …, …, …, … için ayrı ayrı 100,00’er TL maddi, 50.000,00’er TL manevi olmak üzere toplam 1.400,00 TL maddi, 900.000,00 TL manevi tazminatın olay tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 13. maddesinde, idari eylemlerden hakları ihlal edilen ilgililerin, idari eylemleri öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve herhalde idari eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gerektiği hükme bağlanmıştır.
Maddede yer alan tam yargı davaları, idari eylem nedeniyle uğranılan zararın tazminini ifade etmektedir. Bu nedenle, tam yargı davasının açılabilmesi için eylemin idariliğinin ve yol açtığı zararın ortaya çıkması zorunludur.
İdari eylem, idarenin işlevi sırasında bir hareketi, bir davranışı, bir tutumu veya hareketsizliği; idari karar ve işlemle ilgisi olmayan, başka bir deyişle öncesinde, temelinde bir idari karar veya işlem olmayan salt maddi tasarrufları ifade etmektedir.
Söz konusu eylemlerin idariliği ve doğurduğu zarar, bazen eylemin yapılmasıyla birlikte ortaya çıkarken; bazen de çok sonra, eylemin niteliğine göre ceza yargılamaları sonucu ortaya çıkabilmektedir.
Esasen, idari eylemin tamamlandığı ve zararın tam olarak ortaya çıktığı tarih dikkate alınmadan bir ve beş yıllık sürenin hesaplanması, bazı hallerde dava açma hakkının kullanılmaması sonucunu doğuracaktır. Zararın ortaya çıkmasıyla kullanılması mümkün olan dava açma hakkını ortadan kaldırır biçimde süre hesabı yapılmasının ise hak arama özgürlüğüyle bağdaşmayacağı açıktır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Uyuşmazlıkta, Şırnak ili, … ilçesinde 14/12/2015 tarihinde ilan edilen sokağa çıkma yasağı sürecinde davacıların yakını olan …’ın 18/12//2016 tarihinde hayatını kaybettiği, bölgede uygulanan sokağa çıkma yasağının 02/03/2016 tarihinden itibaren saat 05.00-19.30 arasında geçerli olmak üzere kaldırıldığı, davacılar tarafından tazminat ödenmesi istemiyle İçişleri Bakanlığı kayıtlarına 06/03/2017 tarihinde giren dilekçe ile başvurulduğu, başvuru tarihi itibariyle ölüm olayı ile ilgili olarak … Cumhuriyet Başsavcılığınca açılan soruşturmanın devam ettiği görülmektedir.
Bu durumda, davacıların yakınının ölümüne ilişkin olayda eylemin idariliğine yönelik olumlu veya olumsuz herhangi bir tespitin yapılmadığı, bir başka deyişle zararı meydana getirdiği iddia edilen olaya ilişkin olarak yürütülen ceza soruşturmasının halen davacılar açısından eylemin idariliğinin dava açma süresinin geçtiğini ortaya koyacak şekilde kesinlik kazanmadığı anlaşıldığından, İdare Mahkemesince eylemin idariliği hususu dikkate alınmadan bir diğer anlatımla zararın; zararı doğuran eylemin idariliği ile öğrenilmiş olması hususu gözönüne alınmadan, süre aşımı nedeniyle davanın reddi yolunda verilen karara karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu kararda hukuki isabet bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacıların temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın süre aşımı yönünden reddine ilişkin … İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 24/12/2020 tarihinde kesin olarak oy çokluğuyla karar verildi.