Danıştay 8. Daire, Esas No: 2017/4968, Karar No: 2021/966

DAVACI : … Madencilik ve Turizm A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Genel Müdürlüğü – …

DAVANIN KONUSU :
1. Hatay İli, Samandağ İlçesi, … Mevkiinde yer alan İR:…, Sicil:… sayılı saha için davalı idare tarafından gerçekleştirilen 2015 Yılı çevre ile uyum teminatı tahakkuk ve tahsil işlemlerinin iptali ile davalı idarece tahsil edilen 5.329,00 TL’nin faizi ile birlikte davalıdan tahsili istemi ile,
2. Bireysel işlemin dayanağı olan İşletme İzinli Ruhsatlarda Uygulama Usul ve Esaslarının 16 Nolu bendinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Sahanın işletme izninin 02/04/2015 yılında alınmış olması ve 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun maden harçları kısmı da yürürlükten kaldırıldığına göre 2015 yılı çevre ile uyum teminatının alınmaması gerektiğini, zira teminatın tahakkukunda izin tarihinin esas alındığını ve 2015 yılı içerisinde kendilerinin aldıkları bir iznin bulunmadığını, 3213 sayılı Kanunun 13. maddesinde yapılan değişiklik nedeniyle 2015 yılında çevre ile uyum teminatının alınamayacağı, İşletme İzinli Ruhsatlarda Uygulama Usul ve Esaslarının 16 nolu bendinde yer alan 2015 yılı çevre ile uyum teminatlarının ruhsat harcı kadar alınacağının gerekçesiz olmasının hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI :
Usul yönünden, icrai nitelikte bir işlemin bulunmadığı ve davanın süresinde açılmadığı; esas yönünden ise, çevre ile uyum teminatının yasal dayanağı 3213 sayılı Maden Kanunu’nun 13. maddesi olup, 01/01/2015 tarihi itibarıyla çevre ile uyum teminatının tahakkuk etmesi nedeniyle 2015 yılı çevre ile uyum teminatının yatırılmasının zorunlu olduğu, ruhsat hukukunun 2015 yılında 1 gün dahi yürürlükte olması durumunda 2015 yılı çevre ile uyum teminatının yatırılmasının zorunlu olduğu öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Davacı tarafından, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğünce çıkarılan ve 2015 yılı için ruhsat harcı kadar çevre ile uyum teminatı yatırılacağına ilişkin hükmün yer aldığı İşletme İzinli Ruhsatlarda Uygulama Usul ve Esaslarının 16 nolu bendinin ve Hatay İli, Samandağ İlçesi, … Köyü sınırları içerisinde yer alan İR:… sayılı saha için davalı idare tarafından gerçekleştirilen 2015 yılı çevre ile uyum teminatı tahakkuk ve tahsil işlemlerinin iptali ile davalı idarece tahsil edilen 5.329,00 TL’nin faizi ile birlikte davalıdan tahsili istenilmektedir.
Krom madeni işletme ruhsatı bulunan davacı şirket adına 01/01/2015 tarihi itibarıyla tahakkuk eden çevre ile uyum teminatının ruhsat harç bedeli kadar alınmasının; Maden Kanunu’nun yürürlükteki 13. maddesi ile bu Kanunun uygulanmasını göstermek üzere çıkarılan Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin 35. maddesi hükümlerine uygun olduğu, Maden Kanunu’nda yapılan değişiklik sonucu bu teminatın ruhsat harç bedelinin %30’u olarak belirlenmesinin sonraki yıllarda uygulanacağı, kaldı ki ruhsat sahibi tarafından madenin çevre ile uyumlu hale getirilmesi halinde teminatın iade edildiği anlaşıldığından davanın reddi gerekeceği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince, 703 sayılı K.H.K. ile 3213 sayılı Maden Kanunu’na eklenen Geçici 33. madde ve 15/07/2018 tarih ve 30479 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 766. maddesi uyarınca Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı hasım mevkiiden çıkarılıp Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü hasım mevkiine alınarak işin gereği görüşüldü:

HUKUKİ SÜREÇ :
Hatay İli, Samandağ İlçesi, … Mevkiinde yer alan İR:…, Sicil:… sayılı saha için 07/01/2012 tarihinde 5 yıl süreli işletme ruhsatı bulunduğu, 02/04/2015 tarihinde işletme izni alındığı, davacının 26/06/2015 tarihinde 5.329,00 TL çevre ile uyum teminatını ihtirazi kayıtla ödediği, akabinde 02/07/2015 tarihli dilekçe ile 2015 yılı çevre ile uyum teminatını ihtirazi kayıtla ödediğini bildirir dilekçeyi idareye sunması üzerine 07/08/2015 tarihinde kayda giren dilekçe ile huzurdaki davanın açıldığı anlaşılmıştır.
Uyuşmazlık konusu çevre ile uyum teminatının dayanağı olan 3213 sayılı Maden Kanunu’nun 13. maddesi, 24/06/2010 tarih ve 27621 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5995 sayılı Kanunun 7. maddesiyle değiştirilmiş olup, “Harç, teminat, cezalar ve diğer yaptırımlar” başlıklı 13. maddenin 1. fıkrasında; “Ruhsatların verilmesi için harç ve teminatın yatırılması zorunludur. Ruhsat teminatı, ruhsat aşamasına ve ruhsat süresine bağlı olarak hektar başına yıllık ruhsat harcının % 1′ idir. Bu oranı % 50’si oranında artırmaya veya aynı oranda eksiltmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Teminat miktarı 10.000 TL’den az olamaz. Bu miktar her yıl yeniden değerleme oranı nispetinde artırılır. Arama dönemi üretim izni ve üretim için işletme izni talep edildiğinde çevre ile uyum teminatı alınır. Bu teminat, özel kanunlarında belirtilen hükümler hariç yıllık işletme ruhsat harç bedeli kadar her yıl Haziran ayının son günü mesai saati bitimine kadar yatırılır. Bu teminatın süresi sonuna kadar yatırılmaması halinde ruhsat teminatı irad kaydedilir. Faaliyet sonrası sahanın çevre ile uyumlu hale getirilmesini müteakip, çevre ile uyum teminatı iade edilir.” hükmü getirilmiştir.
Aynı madde hükmü daha sonra 18/02/2015 tarih ve 29271 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6592 sayılı Kanunun 9. maddesiyle değiştirilmiş olup, “Ruhsat bedeli, cezalar ve diğer yaptırımlar” başlıklı 13. maddenin 1. fıkrasında; “Yürürlükteki ruhsatlar için her yıl ocak ayının sonuna kadar ruhsat bedelinin tamamının yatırılması zorunludur. İşletme ruhsat bedelinin %70’i genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere ilgili muhasebe birimi hesabına, %30’u çevre ile uyum planı çalışmalarını gerçekleştirmek üzere ruhsatı veren idarenin muhasebe birimi hesabına aktarılmak üzere Bakanlığın belirlediği bankada açılacak teminat hesabına yatırılır… Ruhsat bedelinin yatırılmaması veya eksik yatırılması hâlinde 20.000 TL idari para cezası verilir ve ruhsat bedelinin üç ay içinde tamamlanması istenir. Bu süre içinde ruhsat bedelinin yatırılmaması durumunda ruhsat iptal edilir. Verilen sürede yatırılmayan ruhsat bedelinin %70’ine tekabül eden tutar 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil edilmek üzere ilgili tahsil dairesine bildirilir… Faaliyet sonrası sahanın çevre ile uyumlu hâle getirilmesini müteakip, çevre ile uyum bedeli iade edilir.” hükmü getirilmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı idarenin usule ilişkin iddiaları kabul edilmeyerek işin esası incelendi.
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
3213 sayılı Maden Kanunu’nun 13. maddesi, 5995 sayılı Kanunun 7. maddesiyle değiştirilmiş olup, “Harç, teminat, cezalar ve diğer yaptırımlar” başlıklı 13. maddenin 1. fıkrasında, “Ruhsatların verilmesi için harç ve teminatın yatırılması zorunludur. Ruhsat teminatı, ruhsat aşamasına ve ruhsat süresine bağlı olarak hektar başına yıllık ruhsat harcının % 1′ idir. Bu oranı % 50’si oranında artırmaya veya aynı oranda eksiltmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Teminat miktarı 10.000 TL’den az olamaz. Bu miktar her yıl yeniden değerleme oranı nispetinde artırılır. Arama dönemi üretim izni ve üretim için işletme izni talep edildiğinde çevre ile uyum teminatı alınır. Bu teminat, özel kanunlarında belirtilen hükümler hariç yıllık işletme ruhsat harç bedeli kadar her yıl Haziran ayının son günü mesai saati bitimine kadar yatırılır. Bu teminatın süresi sonuna kadar yatırılmaması halinde ruhsat teminatı irad kaydedilir. Faaliyet sonrası sahanın çevre ile uyumlu hale getirilmesini müteakip, çevre ile uyum teminatı iade edilir.” hükmü getirilmiştir.
Aynı madde hükmü daha sonra 18/02/2015 tarih ve 29271 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6592 sayılı Kanunun 9. maddesiyle değiştirilmiş olup, “Ruhsat bedeli, cezalar ve diğer yaptırımlar” başlıklı 13. maddenin 1. fıkrasında, “Yürürlükteki ruhsatlar için her yıl ocak ayının sonuna kadar ruhsat bedelinin tamamının yatırılması zorunludur. İşletme ruhsat bedelinin %70’i genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere ilgili muhasebe birimi hesabına, %30’u çevre ile uyum planı çalışmalarını gerçekleştirmek üzere ruhsatı veren idarenin muhasebe birimi hesabına aktarılmak üzere Bakanlığın belirlediği bankada açılacak teminat hesabına yatırılır… Ruhsat bedelinin yatırılmaması veya eksik yatırılması hâlinde 20.000 TL idari para cezası verilir ve ruhsat bedelinin üç ay içinde tamamlanması istenir. Bu süre içinde ruhsat bedelinin yatırılmaması durumunda ruhsat iptal edilir. Verilen sürede yatırılmayan ruhsat bedelinin %70’ine tekabül eden tutar 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil edilmek üzere ilgili tahsil dairesine bildirilir… Faaliyet sonrası sahanın çevre ile uyumlu hâle getirilmesini müteakip, çevre ile uyum bedeli iade edilir.” hükmü getirilmiştir.
6592 sayılı Kanunun 24. maddesi ile 3213 sayılı Maden Kanunu’na Geçici 21. madde hükmü eklenerek “Mevcut ruhsatların ruhsat bedeli yatırma yükümlülüğü 1/1/2016 tarihinde başlar. Ruhsat bedelinin süresinde yatırılmaması hâlinde 13 üncü madde hükümleri uygulanır. Ruhsat bedelleri yatırılan ruhsatların, ruhsat teminatları iade edilir. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte teminat iradı yapılması gerekmesine rağmen yapılamayan veya teminat irat işlemleri başlatılıp sonuçlandırılamayan işlemler için bu Kanuna göre uygulanmamış teminat iradı kadar idari para cezası uygulanır. Teminat iradı işlemleri nedeniyle iptal durumuna gelmesine rağmen iptal edilmeyen ruhsatların iptal işlemleri sonuçlandırılır.” kuralı, 26. maddesi ile “2/7/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanununa bağlı (8) sayılı tarifenin “III – Maden arama ruhsatnameleri, işletme ruhsatnameleri, işletme imtiyazları” başlıklı bölümü yürürlükten kaldırılmıştır.” kuralı ve 29. maddesi ile “Bu kanunun yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği” kuralı getirilmiştir.
3213 sayılı Maden Kanunu’nun 5995 sayılı Kanunla değişik 13. maddesinde, ilk defa 5995 sayılı Kanunla 10/06/2010 tarihinde yapılan değişiklikle çevre ile uyum teminatı müessesesinin getirildiği ve anılan hükümle arama dönemi üretim izni ve üretim için işletme izni talep edildiğinde çevre ile uyum teminatının ödenmesi gerektiği, bu teminatın özel kanunlarında belirtilen hükümler hariç yıllık işletme ruhsat harç bedeli kadar her yıl Haziran ayının son günü mesai saati bitimine kadar yatırılacağı, faaliyet sonrası sahanın çevre ile uyumlu hale getirilmesini müteakip teminatın iade edileceği kuralı getirilmiştir.
Dava Konusu İşletme İzinli Ruhsatlarda Uygulama Usul ve Esaslarına ilişkin düzenlemenin 16. maddesinin İncelenmesi:
İşletme İzinli Ruhsatlı Sahalarda Uygulama Usul ve Esasları ile Maden Kanununda 6592 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonrası işletme ruhsatı mevcut olup işletme izni de alınmış sahalarda Kanunun uygulama esaslarını göstermek üzere düzenlenmiştir.
Dava konusu Usul ve Esasların 16. maddesinde ise; “2015 yılı çevre ile uyum teminatı ruhsat harcı kadar yatırılır.” kuralı düzenlenmiştir.
Çevre ile uyum teminatının tahakkuk edilerek tahsil edilmesindeki amaç; madencilik faaliyetlerinin gerektirdiği kazı, sondaj, patlatma vb. işlemler sonucu çevre ve insan sağlığına olabilecek etkilerin en aza indirilerek faaliyetlerin sürdürülmesi ve faaliyetlerin sona ermesinden sonra da çevrede oluşan zararların giderilmesi sağlanarak tahrip edilen sahanın tekrar eski hale getirilmesinin sağlanmasıdır.
Çevre ile uyum teminatı, 24/06/2010 tarihinde yürürlüğe giren 5995 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrası 3213 sayılı Maden Kanunu’na girdiği ve madencilik faaliyetinin bitiminde maden sahasının çevre ile uyumlu hale getirilmesini müteakip yatırana iade edilecek bir bedel olup, çevre ile uyum teminatının Kanunun 13. maddesinin 6592 sayılı Kanun ile değiştirilmeden önceki dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan halinde, her yıl Haziran ayının son günü mesai saati bitimine kadar yatırılacağı ve süresi sonuna kadar yatırılmaması halinde ruhsat teminatının irad kaydedileceği öngörülmüştür.
Bu durumda, 2015 yılı için çevre ile uyum teminatının tahakkuk ettiğinin kabulü gerekmekte olup 2015 yılı itibarıyla yürürlükte olan mevzuat Maden Kanunu’nun 5995 sayılı Kanunla değişik 13. maddesi olduğundan anılan hükmün uyuşmazlığa uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Diğer taraftan, Harçlar Kanunu’na bağlı (8) sayılı tarifenin “III – Maden arama ruhsatnameleri, işletme ruhsatnameleri, işletme imtiyazları” başlıklı bölümü yürürlükten kaldırılmış ise de, bu değişikliğin Kanunun 13. maddesinde öngörülen çevre ile uyum teminatını ortadan kaldıran bir hüküm olmayıp, çevre ile uyum teminatının tahakkuku, 5995 sayılı Kanun değişikliğine göre arama dönemi itibarıyla üretim izni ve üretim için işletme izni talebine bağlı iken 6592 sayılı Kanun değişikliğine göre maden ruhsatının alınmasına bağlandığı ve davacı şirketin işletme iznini 02/04/2015 tarihinde alınmış olduğu görüldüğünden 2015 yılının Haziran ayı itibariyle 2015 yılı için tahakkuk eden çevre ile uyum teminatının ödenmesi gerektiği açıktır.
06/11/2010 tarih ve 27751 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin “İşletme izni verilmesi ve değişiklik talepleri” başlıklı 29. maddesinde; “(1) Kanunun 7 nci maddesi gereğince alınması zorunlu olan izinlerin alınmasını, çevre ile uyum teminatının yatırılarak Genel Müdürlüğe verilmesini müteakip işletme izni düzenlenir. (2) İşletme izninin düzenlenmesinden sonraki her yıl için Haziran ayı sonuna kadar çevre ile uyum teminatı yatırılır. Aksi takdirde işletme ruhsat teminatı irat kaydedilir. (3) Bir veya birden fazla işletme izni olan sahalarda, çevre ile uyum teminatı ruhsat bazında alınır.” kuralı ile “Çevre ile uyum teminatı” başlıklı 35. maddesinde; “(1) Arama dönemi üretim izni ve işletme izni düzenlenmiş sahalarda çevre ile uyum teminatı, özel kanunlarında belirtilen hükümler hariç yıllık işletme ruhsat harç bedeli kadar her yıl Haziran ayının son günü mesai saati bitimine kadar yatırılır. Bu teminatın süresi sonuna kadar yatırılmaması ya da eksik yatırılması halinde ruhsat teminatı irat kaydedilir. (2) Çevre ile uyum teminatının tam olarak yatırılmasını müteakip arama dönemi üretim izni veya işletme izni düzenlenir. (3) Ruhsat hukukunun sona ermesi durumunda, faaliyet yapılan alanların çevre ile uyumlu hale getirildiğinin tespitini müteakip, çevre ile uyum teminatı iade edilir. Ancak, ruhsat sahasında faaliyet gösterilen alanın taksir edilmesi ve bu alanın çevre ile uyumlu hale getirildiğinin tespit edilmesi halinde yatırılan toplam çevre ile uyum teminatının yarısı iade edilir. (4) Çevre ile uyum teminatı, ruhsat bazında alınır.” kuralı yer almaktadır.
Yine aynı Yönetmeliğin “Arama ruhsatı döneminde üretim” başlıklı 21. maddesinin 4. ve 5. fıkralarında ise; “(4) Arama döneminde üretim yapılabilmesi için Kanunun 7 nci maddesi gereği izinlerin alınmasına ve çevre ile uyum teminatının yatırılarak Genel Müdürlüğe verilmesine müteakip arama dönemi üretim izin belgesi verilir. (5) Arama dönemi üretim izin belgesinin düzenlenmesinden sonra arama ruhsat süresince her yıl için Haziran ayı sonuna kadar çevre ile uyum teminatı yatırılr. Aksi takdirde arama ruhsat teminatı irat kaydedilir.” kuralının getirildiği görülmektedir.
Bu itibarla, çevre ile uyum teminatının her yılın başında yürürlükte olan mevzuat uyarınca tahakkuk ederek mevcut yılı Haziran ayında ödenmesi zorunluluğu getirilmiş olup ruhsat hukuku devam ettiği sürece tahakkuk ve tahsil işleminin uygulanacağı açıktır.
Dava konusu edilen İşletme İzinli Ruhsatlarda Uygulama Usul ve Esaslarının 16 nolu maddesine gelince, Anayasa’nın işlem tarihinde yürürlükteki haliyle 124. maddesinde; Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabileceği hüküm altına alınmıştır. Yasa koyucu düzenleyeceği konularda genel prensipleri belirler ve bunun uygulanmasını, yürütmesini, bir başka ifadeyle idarelere bırakır. Bu asli düzenleme yetkisinin Yasama organına ait olmasının doğal bir sonucudur. Ancak, idarelerin düzenleyici işlem yapma yetkisi yasama organının çizdiği sınırlar içinde, başta Anayasa olmak üzere, Kanun, Tüzük gibi üst hukuk normlarına aykırı olmamak kayıt ve şartına bağlı olarak gerçekleşebilir.
Bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, görev alanlarına ilişkin olarak tüzük ve yönetmelik dışında, kılavuz, yönerge, tebliğ, genelge gibi çeşitli adlar altında da düzenleme yapabilmektedirler. Ancak bu düzenlemeler arasında uyulması gereken “normlar hiyerarşisi” kuramına göre hukuk düzeni, farklı kademede yer alan Anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer düzenleyici işlemlerden oluşan birçok normu içermekte ve her norm geçerliliğini bir üst basamakta yer alan normdan almaktadır. Bu nitelikleri gereği, dayandıkları üst hukuk normlarına aykırı hüküm ihtiva etmeleri mümkün değildir.
Bu durumda, 3213 sayılı Kanun’un 2015 yılı içinde 13. maddesinde yapılan değişikliklerden sonra 13. maddesinin ve Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin uygulanmasını, çevre ile uyum teminatının tahakkuku ve tahsilatının hangi mevzuat çerçevesinde ve nasıl yapılacağını açıklamaya yönelik olarak kanun hümü ve yönetmelik maddelerine uygun ve aynı doğrultuda düzenlenen İşletme İzinli Ruhsatlarda Uygulama Usul ve Esaslarının 16 nolu maddesinin üst hukuk normlarına ve hukuka uygun olarak düzenlendiği sonucuna varılmıştır.
Davacının 2015 Yılı çevre ile uyum teminatı tahakkuk ve tahsil işlemlerinin iptali ile davalı idarece tahsil edilen 5.329,00 TL’nin faizi ile birlikte davalıdan tahsili istemi yönünden;
Tahakkuk ve tahsil işleminin dayanağı olan ve yukarıda incelemesi yapılan dava konusu İşletme İzinli Ruhsatlarda Uygulama Usul ve Esaslarının 16 nolu maddesi hukuka uygun bulunduğundan, hukuka ve mevzuata uygun olan düzenleyici işlem doğrultusunda tesis edilen tahukkuk ve tahsil işlemlerinde hukuka aykırılık görülmemiştir.