Danıştay 13. Daire, Esas No: 2015/227, Karar No: 2021/4236

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … A.Ş. (…) Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : …Alüminyum A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN_KONUSU : … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından işletilen … Hidroelektrik Santrali’nin (HES), davalı idareye senkron kompansatör yan hizmeti sunarken bağlantı noktasından maksimum enerji alış kapasitesinin üzerinde elektrik enerjisi aldığından bahisle 22/01/2004 tarihli Sistem Kullanım Anlaşmasının 10. maddesi uyarınca düzenlenen sistem kullanım ceza faturalarının düzeltilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı TEİAŞ Genel Müdürlüğü Erişim ve Uygulamalar Dairesi Başkanlığı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen kararda; davalı idare tarafından tek taraflı olarak kabul edilen İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama Yöntem Bildirimi uyarınca maksimum enerji alış kapasitesinin aşımı fiili nedeniyle cezaî yaptırım uygulandığı belirtilmekle birlikte, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu uyarınca idarî yaptırımı gerektiren bu fiili tanımlayan bir kanun maddesi bulunmadığı gibi, kanunda bu yönde bir fiile yaptırım uygulanması gerektiğine ilişkin idarece içi doldurulabilecek bir düzenlemenin de bulunmadığı, ayrıca fiilin işlenmesi durumunda uygulanacak yaptırımın ancak kanunla belirlenmesi gerektiğine ilişkin 5326 sayılı Kanun’da yer alan kurala rağmen, böyle bir fiilin varlığı durumunda ceza uygulanacağına ilişkin bir kanun hükmünün de bulunmadığı, dolayısıyla davalı idare tarafından hukuken geçerli bir dayanağı olmadan davacıya ceza uygulandığı anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, usul yönünden, davanın süre aşımı nedeniyle reddi gerekirken esasına girilerek karar verilmesinin hukuka aykırı olduğu; esas yönünden, davacı şirketin senkron kompansatör yan hizmeti vermesi ile bu hizmeti verebilmesi için ayrı bir hizmet almasının birbirinden farklı hususlar olduğu, Yöntem Bildiriminin güncellenmesinden dolayı üretim şirketlerine Mayıs 2005 döneminden itibaren sistem kullanım anlaşmalarında yer alan maksimum enerji alış kapasitelerini bildirme zorunluluğu getirildiği, bu durum davacı şirkete de bildirilerek konunun yan hizmet anlaşması kapsamında ayrıca değerlendirilmesi gerektiğinin belirtildiği, ancak şirketin 2012 yılına kadar sistem kullanım anlaşmasını revize etmediği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, yan hizmet anlaşması gereğince sunulan senkron kompansatör hizmeti dolayısıyla sistem kullanım ceza faturası düzenlenmesinin hukuka aykırı olduğu, söz konusu hizmetin iletim sisteminin sağlıklı çalışabilmesi için sunulduğu, iletim sisteminden yararlanma amacına yönelik olmayan, bilâkis sisteme hizmet vermeye yönelik enerji çekilmesinin sistem kullanım anlaşması çerçevesinde ihlâl olarak değerlendirilemeyeceği, mevzuat değişikliğiyle birlikte hukuka aykırılığı ispatlanan durumun düzeltilmesinin talep edildiği, ancak davalı idarenin başvuruyu yanlış nitelendirerek reddettiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Davacı şirket ile davalı idare arasında 22/01/2004 tarihinde sistem kullanım anlaşması imzalanmış olup, bu anlaşma 01/02/2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu anlaşma 17/12/2011 tarih ve 28145 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik doğrultusunda, Senkron Kompansatör Olarak Reaktif Güç Desteği Sağlanmasına Dair Hizmet Anlaşmasının güncellenmesi ve İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama Yöntem Bildiriminin onaylanmasıyla birlikte 01/01/2012 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 01/08/2012 tarihinde revize edilmiştir.
Anlaşmanın revize edilmesi nedeniyle Ocak 2010-Aralık 2010 ve Ocak 2011-Aralık 2011 dönemleri için 22/01/2004 tarihli Sistem Kullanım Anlaşmasının 10. maddesinde yer alan “kullanıcının bağlantı noktasından maksimum enerji alış kapasitesinin üzerinde elektrik enerjisi alması” fiilinin işlendiğinden bahisle, 28/10/2011 ve 27/04/2012 tarihli sistem kullanım ceza faturalarının düzenlendiği, davacı tarafından bu faturaların düzeltilmesi istemiyle yapılan başvurunun 08/07/2013 tarihinde reddedilmesi üzerine anılan işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
22/01/2003 tarih ve 25001 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan mülga Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’nin 8. maddesinde, “Ek-5 Bölüm 1’de yer alan standart planlama verileri ile iletim sistemine bağlanacak tesis ve/veya teçhizata ilişkin bilgilerin tüzel kişi tarafından TEİAŞ’a verildiği tarihten itibaren altmış gün içerisinde bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması TEİAŞ tarafından tüzel kişiye önerilir. TEİAŞ’ın bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması önerisini yapabilmesi için ek bilgiye ihtiyaç duyması hâlinde, Ek-5 Bölüm 2’de yer alan ayrıntılı planlama verileri de tüzel kişiden talep edilebilir. Bu hâllerde TEİAŞ tarafından bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmasının önerilmesine ilişkin süre doksan gün olarak uygulanır. Tüzel kişi TEİAŞ’ın anlaşma önerisine otuz gün içerisinde yazılı yanıt verir.
Tarafların mutabakatı hâlinde bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin hüküm ve şartları içeren bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması imzalanır. TEİAŞ ve lisans sahibi tüzel kişinin, bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin anlaşmanın hükümleri üzerinde mutabakata varamamaları hâlinde, ihtilaflar Kanunun ve tarafların ilgili lisanslarının hükümlerine göre Kurum tarafından çözüme kavuşturulur ve konu hakkında alınan Kurul kararları bağlayıcıdır.
İletim sistemine hâlihazırda bağlı olan üretim tesisleri ile bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin olarak üretim tesisleri dışında gerçek ve tüzel kişiler tarafından TEİAŞ’a yapılan diğer başvurularda da aynı süreç uygulanır.”; Geçici 6. maddesinde, “Bu Yönetmeliğin yayımı tarihi itibarıyla iletim sistemini kullanmakta olan ya da iletim sistemine bağlantısı olan kullanıcılar ile TEİAŞ arasında Bağlantı ve/veya Sistem Kullanım Anlaşması, 01 Kasım 2003 tarihine kadar imzalanır.” kuralına yer verilmiştir.
Mülga Elektrik Piyasasında İletim ve Dağıtım Sistemlerine Bağlantı ve Sistem Kullanımı Hakkında Tebliğ’in “İletim sistemine bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmaları ile enterkonneksiyon kullanım anlaşmaları” başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasında, iletim sistemi ve/veya enterkonneksiyon kullanıcılarının, TEİAŞ ile Ek-1’de yer alan anlaşmaları yapacağı, iletim sistemine bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmalarına ilişkin başvuruların, Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’nde belirlenen usul ve esaslara göre yapılacağı, bağlantı anlaşması ve sistem kullanım anlaşması başvurularının eşzamanlı olarak ve üretim faaliyetinde bulunacak tüzel kişiler açısından lisansa dercedilen inşaat öncesi süre bitmeden önce yapılacağı, iletim sistemini kullanarak, elektrik enerjisi ithalatı ve/veya ihracatı faaliyetinde bulunmak isteyen toptan satış lisansı sahibi tüzel kişilerin başvurularının, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği’nde belirlenen usul ve esaslara göre yapılacağı; ikinci fıkrasında, bağlantı, sistem kullanım ve/veya enterkonneksiyon kullanımına ilişkin olarak TEİAŞ ile iletim sistemi kullanıcısı ve/veya enterkonneksiyon kullanıcısı arasında, bu Tebliğ uyarınca TEİAŞ tarafından hazırlanan ve Kurul tarafından onaylanan standart anlaşmaların kullanılacağı, bu anlaşmaların genel hükümlerinde, Kurul onayı olmaksızın değişiklik yapılamayacağı, bağlantı anlaşmasında fiziki bağlantıya ilişkin termin programının, sistem kullanım anlaşmasında iletim sisteminin kullanılmaya başlanması için öngörülen tarihin yer alacağı kurala bağlanmıştır.
Sistem Kullanım Anlaşmasının 10. maddesinde, “kullanıcının bağlantı noktasından maksimum enerji alış kapasitesinin üzerinde elektrik enerjisi alması” durumunda her takvim yılının sonunda kullanıcının sistemden aldığı enerjinin gücünün en yüksek olduğu değerle maksimum alış kapasitesi arasındaki her bir MW için o yılın Aralık ayı Sistem Kullanım Fiyatına göre hesaplanan bedelin 12 misli ceza uygulanacağı belirtilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Davacı şirket, Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde 17/12/2011 tarihinde yapılan değişiklikle birlikte, Senkron Kompansatör Olarak Reaktif Güç Desteği Sağlanmasına Dair Hizmet Anlaşmalarının güncellenmiş olması sonrasında, 01/01/2012 tarihinden itibaren uygulanmak üzere 3689 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu kararıyla onaylanmış olan İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama Yöntem Bildirimindeki değişikliklere atıfta bulunarak, söz konusu Yönetmelik değişikliğinin 2010 ve 2011 yıllarında da uygulanması gerektiğini ileri sürmektedir.
Bu noktada, geriye yürümezlik ilkesinin maddî olay üzerindeki etkisine değinilmelidir. Öğretide ve uygulamada geriye yürümezlik ilkesinin hukukun genel bir ilkesi olduğu kabul edilmektedir. Yeni kuralın, eski kural yürürlükte iken başlamış, ancak henüz oluşumunu tamamlamamış hukukî işlem, durum ve olaylara, yürürlük tarihinden itibaren uygulanması geniş anlamda geriye yürüme; yürürlüğe giren yeni kuralın sonuçlarını ve etkilerini, yürürlük tarihinden önceki zamanda tamamlanmış hukukî ilişki ve olaylara karşı uygulanması ise dar anlamda geriye yürümedir.
Kanunlar için öngörülen geriye yürümezlik ilkesi, idarî işlemlerin söz konusu olduğu tüm alanlarda temel bir ilkedir. Bu ilke gereğince, idarî işlemler yürürlüğe girdiği andan başlayarak etkilerini doğurur. Bu etkilerin yürürlük öncesi döneme ilişkin olmamaları gerekir. Zira idare, geçmişi değil, ancak geleceği düzenlemek ve etkilemek yetkisine sahiptir. Gerek bireysel gerek düzenleyici nitelikteki idarî işlemler, tesis edildikleri tarihten daha eski bir tarihe yönelik olarak hüküm ve sonuç doğuramazlar.
İdarî işlemlerin geriye yürümezliği ilkesi, yargısal kararlar ve öğretide kabul edilmiş bir idare hukuku kuralıdır. Bu kuralın geçmişe yürümezlik ve belirlilik unsurlarını içeren hukukî güvenlik ilkesine uygun kullanılması, hukuk devleti olmanın doğal ve zorunlu gereğidir. Kural, bir idarî kararın tamamlandığı anda yürürlüğe girmesi ve o andan itibaren geleceğe yönelik hüküm ve sonuç doğurmasıdır.
Bu durumda, senkron kompansatör yan hizmeti sunulurken iletim sisteminden çekilen elektrik enerjisinin sistem kullanım bedeli ve ceza faturalarında dikkate alınmayacağına ilişkin kuralın Yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği 01/01/2012 tarihinden itibaren uygulanacağı anlaşıldığından, bu kuralın Yönetmelik değişikliğinin yürürlük tarihinden önce senkron kompansatör yan hizmeti kapsamında sistemden çekilen aktif elektrik enerjisi için düzenlenen sistem kullanım bedeli ve ceza faturaları hesaplamalarına yönelik olarak geriye yürütülmesi hukuken mümkün değildir.
Bu itibarla, dava konusu işlemde hukuka aykırılık, dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun’un Geçici 8. maddesi uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 09/12/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

(X) KARŞI OY :
17/12/2011 tarih ve 28145 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 8. maddesiyle, Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği’nin 46. maddesinin üçüncü fıkrası, “Reaktif güç kontrolüne ilişkin TEİAŞ ile yan hizmetler anlaşması bulunan üretim tesislerinin senkron kompansatör olarak çalışması sırasında sistemden çektikleri aktif elektrik enerjisi maliyetleri ile senkron kompanzasyon hizmeti sunulmasına ilişkin yatırım, işletme, bakım ve sistem kullanım ve işletim bedeli maliyetlerini karşılamak üzere ödenecek ücret 48. madde hükümleri çerçevesinde hesaplanır.” şeklinde değiştirilmiştir.
Davacı şirket Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği uyarınca TEİAŞ ile yaptığı anlaşma kapsamında yan hizmet yükümlüsüdür. TEİAŞ’ın talimatları çerçevesinde senkron kompansatör hizmeti verme sorumluluğunu üstlendiği görülmektedir.
Yan Hizmet Anlaşması gereğince davacı şirketin senkron kompansatör hizmeti sonucu oluşan sistem kullanımlarının 2012 yılında yürürlüğe giren Yönetmelik değişikliğinden önce de sistem kullanım bedeli ve ceza faturalarında dikkate alınıp alınamayacağı hususu uyuşmazlık konusu olmuştur.
Uyuşmazlık, 17/12/2011 tarihinde yapılan Yönetmelik değişikliğiyle sistem güvenliği açısından zorunlu tutulan senkron kompansatör hizmeti sonucu oluşan kullanımların sistem kullanım bedeli ve ceza faturalarında göz önünde bulundurulmamasına karar verilmek suretiyle 01/01/2012 tarihinden itibaren kaldırılmıştır.
Bu itibarla, üretim lisansı sahibi olan davacı şirketin, … HES’de TEİAŞ’ın talimatları doğrultusunda senkron kompansatör hizmetini sunmak için iletim sisteminden çektiği elektrik enerjisi kullanımının sistemin güvenliğine yönelik olduğu anlaşıldığından, söz konusu Yönetmelik değişikliğinin geçmişe yönelik olarak 2010 ve 2011 yılları için de uygulanması gerekirken, 2012 yılından itibaren uygulanmasında hukuka uygunluk bulunmadığından temyize konu İdare Mahkemesi kararının bu gerekçeyle onanmasına karar verilmesi gerektiği oyu ile karara katılmıyorum.