Danıştay 6. Daire, Esas No: 2020/2086, Karar No: 2021/11145

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR): 1- … Bakanlığı- …
VEKİLİ : Huk. Müşv. …
2-(DAVALI YANINDA MÜDAHİL)
… Bakanlığı- …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACILAR): 1- …
VEKİLİ : Av. …
2- …
3- …
4- …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: :İstanbul İli, Kadıköy İlçesi, … (…) Mahallesi, … Pafta, … ada, … parsel sayılı taşınmazı kapsayan alana ilişkin 11.01.2016 onay tarihli 1/5000 ölçekli nazım imar planı ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliğinin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti:… İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; aynı parsellerle ilgili, aynı konuda farklı davacılar tarafından, … İdare Mahkemesinin E:… ve …İdare Mahkemesinin E:… sayılı dosyalarında açılan davalarda yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonrasında düzenlenen bilirkişi raporları ile dosyanın incelenmesinden parsel malikinin talebi doğrultusunda hazırlandığı, Mesleki Teknik Lisesi’nin (İmam Hatip Lisesi) ve bölgedeki dini tesis alanı ihtiyacını karşılar nitelikte ve taşınmazın fiili kullanım durumuna uygun olarak hazırlandığı, asgari donatı büyüklüğü şartının sağlandığı ve kamu yararı amacı taşıdığı ve üst ölçekli planlarla uyumlu olduğu anlaşıldığından, dava konusu 1/1000 ve 1/5000 ölçekli uygulama ve nazım imar planlarında değişiklik yapılmasına ilişkin işlemde şehircilik ilkeleri, planlama esasları ile imar mevzuatına aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda, dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler ile aynı plana farklı davacılar tarafından açılan ve Dava Dairesinin E:2019/1433 ve E: 2019/1434 esas sayılı dosyalarında yer alan bilgi ve belgelerin incelenmesinden; davalı idarece herhangi bir araştırma, inceleme, analiz-sentez çalışması yapılmadan ve de plan değişikliğine dair nesnel bir gerekçe oluşturulmadan plan yapımına gidildiği, 3194 sayılı Yasa ve Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği gereği imar planının plan raporu ile birlikte bir bütün olduğu, imar planı açıklama raporu bulunmayan ya da yetersiz olan planların hukuka uygun olmayacağı gibi, ayrıntılı etüd, analiz-sentez çalışması yapılmadan, plan değişiklik gerekçesi oluşturulmadan yapılan, sadece önceki plan ile yasal mevzuata yer verilen dava konusu planlara ait raporun mevzuatla belirlenen rapor niteliğinde bulunmadığı, her ne kadar davalı idarece, plan değişikliğinin arsa maliki vakıf mirasçısının talebi üzerine yapıldığı, arsanın Hazineye kazandırılması adına bir kısım alanın okul alanı olmasından vazgeçildiği iddia edilmiş ise de; imar planlarının ileriye yönelik ihtiyaçların da karşılanması amacıyla bir vizyon içinde yapılması gerektiği, günlük olaylara göre plan yapımının yanlış olduğu, yine sadece parsel maliklerinin talebi doğrultusunda plan yapımının mevzuata aykırı olduğu zira bu şekilde bir kabulden hareketle parsel maliklerinin talebine göre plan yapımı halinde, maliklerin hepsinin kendi parsellerinin özel mülkiyete konu yapı yapmaya elverişli bir fonksiyon olması istenileceğinden, bu şekilde bir plan yapımı ile bölgede/alanda sosyal donatı alanı olarak kabul edilebilecek bir alanın kalmayacağı, kamu yararından uzaklaşılarak planlama ve şehircilik ilkelerine aykırı olacak şekilde yapılan ve mevzuata aykırı olduğu açık olan dava konusu nazım ve uygulama imar planlarının iptalinin gerektiği, aksi yöndeki mahkeme kararında hukuka uyarlık görülmediği gerekçesiyle istinaf talebinin kabulü ile kararın kaldırılmasına, dava konusu planların iptaline hükmedilmiştir.

DAVALI …’NIN TEMYİZ İDDİALARI: Sosyal donatı alanları için yönetmelikte belirtilen asgari donatı alanı büyüklüğü şartının sağlandığı, planların mevzuata, planlama yöntemlerine ve planlama esaslarına uygun olduğu, kentsel yerleşmelerin mevcut ve gelecekteki durumu göz önünde bulundurularak üst ölçekli plana uygun hazırlandığı ileri sürülmektedir.

MÜDAHİL … BAKANLIĞI’NIN TEMYİZ İDDİALARI: Alanın büyük bir kısmının bedelsiz olarak kamuya açıldığı, eskiyen okul binasının yenilenmesine vakfın olumlu bakarak izin verdiği planda hukuka aykırılık olmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’ÜN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
…Vakfı’na ait olan ve üzerinde Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi bulunan İstanbul İli, Kadıköy İlçesi, … (…) Mahallesi, … Pafta, … ada, …parsel sayılı (11.534,66 m2) taşınmazın kapsayan alanın 01.08.1997 onay tarihli 1/5000 ve 1/1000 ölçekli nazım ve uygulama imar planlarında “mesleki ve teknik öğretim tesisleri” alanında kaldığı, mülkiyet sahibi vakfın talebi ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın görüşü doğrultusunda İmar Kanununun 9. maddesi uyarınca Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 11.01.2016 tarihinde onaylanan nazım ve uygulama imar planları değişiklikleri ile söz konusu alanın 7.700 metrekaresinin “mesleki ve teknik öğretim tesisleri alanı”, 2.537 metrekare alanın “konut+ticaret alanı” ve 1.297 metrekare alanın ise “dini tesis alanı” olarak planlandığı, anılan plan değişikliğinin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3194 sayılı İmar Kanununun ” İmar planlarında Bakanlığın yetkisi” başlıklı 9. maddesinde:”Bakanlık gerekli görülen hallerde, kamu yapıları ve enerji tesisleriyle ilgili alt yapı, üst yapı ve iletim hatlarına ilişkin imar planı ve değişikliklerinin, umumi hayata müessir afetler dolayısıyla veya toplu konut uygulaması veya Gecekondu Kanununun uygulanması amacıyla yapılması gereken planların ve plan değişikliklerinin, birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropoliten imar planlarının veya içerisinden veya civarından demiryolu veya karayolu geçen, hava meydanı bulunan veya hayolu veya denizyolu bağlantısı bulunan yerlerdeki imar ve yerleşme planlarının tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re’sen onaylamaya yetkilidir.(Ek : 24/11/1994 – 4046/41 md.) Belediye hudutları ve müavir alanlar içerisinde bulunan ve özelleştirme programına alınmış kuruluşlara ait arsa ve arazilerin, ilgili kuruluşlardan gerekli görüş, (Belediye) alınarak çevre imar bütünlüğünü bozmayacak (Ek ibare: 3/4/1997 – 4232/4 md.) imar tadilatları ve mevzi imar planlarının ve buna uygun imar durumlarının Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca hazırlanarak Özelleştirme Yüksek Kurulunca onaylanmak suretiyle yürürlüğe girer ve ilgili Belediyeler bu arsa ve arazilerin imar fonksiyonlarını 5 yıl değiştiremezler. (Ek ibare : 3/4/1997 – 4232/4 md.) ilgili belediyeler görüşlerini onbeş gün içinde bildirir. Bir kamu hizmetinin görülmesi maksadı ile resmi bina ve tesisler için imar planlarında yer ayrılması veya bu amaçla değişiklik yapılması gerektiği takdirde, Bakanlık, valilik kanalı ile ilgili belediyeye talimat verebilir veya gerekirse imar planının resmi bina ve tesislerle ilgili kısmını re’sen yapar ve onaylar. Bakanlık birden fazla belediyeyi ilgilendiren imar planlarının hazırlanmasında, kabul ve onaylanması safhasında ortaya çıkabilecek ihtilafları halleder, gerektiğinde re’sen onaylar. (Ek fıkra : 20/6/1987 – 3394/7 md.; İptal : Ana.Mah.26/9/1991 tarih ve E. 1990/38, K. 1991/32 sayılı Kararı ile.) Kesinleşen planlar ilgili belediyelere ve valiliklere tebliğ edilir. Bu planların uygulanması mecburidir. Re’sen yapılan planlardaki değişiklikler de yukarıdaki usullere tabidir.(Ek fıkra: 3/7/2005 – 5398/19 md.) 4046 sayılı Kanun kapsamında gelir ortaklığı modeli ve işin gereğine uygun sair hukuki tasarruflar yöntemine göre özelleştirme işlemleri yapılan hizmet özelleştirilmesi niteliğindeki yatırımların yapılacağı yerlerde hazırlanan veya hazırlattırılan plânları, Özelleştirme İdaresince değerlendirilmek ve sözleşmeye uygunluğu konusundaki görüşü de alınmak kaydı ile re’sen onaylamaya Bayındırlık e İskan Bakanlığı yetkili olup, her türlü ruhsatı ilgili belediye en geç iki ay içinde verir.” hükmüne yer verilmiştir.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesinin ç bendinde: ” Her tür ve ölçekteki fiziki planlara ve bunların uygulanmasına yönelik temel ilke, strateji ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak, Bakanlar Kurulunca yetkilendirilen alanlar ile merkezi idarenin yetkisi içindeki kamu yatırımları, mülkiyeti kamuya ait olan arsa ve araziler üzerinde yapılacak olan yapılarda, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesislerine ilişkin etütleri, harita, plan, parselasyon planlarını ve değişikliklerini resen yapmak, yaptırmak, onaylamak ve başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarelerce ruhsatlandırma yapılmaması halinde resen ruhsat ve yapı kullanma izni vermek.” kuralı yer almaktadır.
10/7/2018 tarihli 30474 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 102.maddesinin 1.fıkrasının (a) bendinde, yerleşme, yapılaşma ve arazi kullanımına yön veren, her tür ve ölçekte fiziki planlara ve uygulamalara esas teşkil eden üst ölçekli mekânsal strateji planlarını ve çevre düzeni planlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak hazırlamak, hazırlatmak, onaylamak ve uygulamanın bu stratejilere göre yürütülmesini sağlamak, (c) bendinde ise, havza ve bölge bazındaki çevre düzeni planları da dâhil her tür ve ölçekteki çevre düzeni planlarının ve imar planlarının yapılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, havza veya bölge bazında çevre düzeni planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak ve bu planların uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünün görevleri arasında sayılmıştır.
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 5. maddesinde nazım imar planı; varsa bölge planlarının mekâna ilişkin genel ilkelerine ve varsa çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklüklerini, nüfus yoğunlukları ve eşiklerini, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, plan hükümleri ve raporuyla beraber bütün olan plan olarak, uygulama imar planı ise; tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plan olarak tanımlanmıştır.
İşlem tarihinde yürürlükte olan Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin “İmar planı değişiklikleri” başlıklı 26. maddesinde, “İmar planı değişikliği; plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü, sosyal ve teknik altyapı dengesini bozmayacak nitelikte, kamu yararı amaçlı, teknik ve nesnel gerekçelere dayanılarak yapılır. (2) İmar planlarında sosyal ve teknik altyapı hizmetlerinin iyileştirilmesi esastır. Yürürlükteki imar planlarında öngörülen sosyal ve teknik altyapı standartlarını düşüren plan değişikliği yapılamaz. (3) İmar planlarında bulunan sosyal ve teknik altyapı alanlarının kaldırılması, küçültülmesi veya yerinin değiştirilmesine dair plan değişiklikleri zorunluluk olmadıkça yapılmaz. Zorunlu hallerde böyle bir değişiklik yapılabilmesi için: a) İmar planındaki durumu değişecek olan sosyal ve teknik altyapı alanındaki tesisi gerçekleştirecek ilgili yatırımcı Bakanlık veya kuruluşların görüşü alınır. b) İmar planında yer alan yol hariç sosyal ve teknik altyapı alanlarının ve kamuya ait sosyal ve kültürel tesis alanlarının kaldırılabilmesi veya küçültülmesi ancak bu tesislerin hitap ettiği hizmet etki alanı içinde eşdeğer yeni bir alanın ayrılması suretiyle yapılabilir. Eşdeğer alanın ayrılmasında yüzölçümü ve konum özellikleri korunur. Bu alanların yerinin değiştirilmesinde, mevcut plandaki hizmet etki alanına göre aynı uygulama etabı veya bölge içinde kalması, yaya erişim mesafelerinin dikkate alınması ve yeni tespit edilen alanın tesisin yapılmasına müsait olması zorunludur.” düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava dosyasının, Dairemizin E:2019/20761, E:2019/13249, E:2019/21022, E:2019/12680 sayılı dava dosyaları ile birlikte incelenmesinden; uyuşmazlıkta 01.08.1997 onay tarihli 1/5000 ve 1/1000 ölçekli nazım ve uygulama imar planlarında “mesleki ve teknik öğretim tesisleri” alanında bulunan dava dışı vakfa ait taşınmazda Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Milli Eğitim Bakanlığı görüşüne uygun olarak 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planlarında değişikliği yapıldığı, değişiklik sonucu taşınmazın 7.700 metrekaresinin “mesleki ve teknik öğretim tesisleri alanı”, 2.537 metrekaresinin “konut+ticaret alanı” ve 1.297 metrekaresinin ise “dini tesis alanı” olarak planlandığı, taşınmaz üzerindeki eğitim alanı ve dini tesis alanının kamuya bedelsiz terkedildiği hususları birlikte değerlendirildiğinde, bir kamu hizmetinin görülmesi maksadıyla imar planı değişikliği yapıldığı, bu değişiklik sırasında taşınmazın bir kısmı konut+ticaret alanı olarak ayrılmış ise de, bu durumun yine vakıf amacına uygun olarak yapıldığı ve anılan değişikliğin kamu hizmetinin görülmesi amacıyla yapılması durumunu değiştirmediği görülmektedir.
Öte yandan İdare Mahkemesince mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen bilirkişi raporu ile dosyadaki bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesi neticesinde, imar planı değişikliklerinin parsel maliklerinin talebi ve okul alanları ile alakalı yatırımcı kurum olan Milli Eğitim Bakanlığı teklifi doğrultusunda onaylandığı, parsel maliki tarafından konut+icaret alanı olarak talep edilen alanın bir kısmının, plan onama mercii tarafından dini tesis alanı olarak ayrılmak suretiyle bölgedeki dini tesis alanı ihtiyacının karşılanacağı, davaya konu taşınmaz üzerinde yapımı yeni tamamlanmış okul yapılarının bulunduğu, imar planı değişikliği ile mesleki ve teknik öğretim tesis alanından çıkarılan alanın mevcut okul tarafından kullanılmamakta olduğu, imar planı değişikliği sonrası, plan bütünündeki donatı alanı 2.537 m2 azalmakla birlikte, yönetmelikle belirtilen asgari donatı büyüklüğü şartını sağladığı, özel mülkiyete konu olan (… Vakfı mülkiyetinde) alanın, malikinin ve yatırımcı kurumun (Milli Eğitim Bakanlığı) talebiyle yapılan imar planı değişikliği sonrası yaklaşık %78’lik kısmının donatı özelliğini devam ettirmekle birlikte, sadece parselin %22’lik kısmının ticaret+konut fonksiyonuna alındığı, hususları da değerlendirilerek, plan kararları ve plan notları açısından donatı alanının azaltılması yönüyle kısmen aykırılık oluşturmakla birlikte, genel olarak Mekansal Plan Yapım Yönetmeliğinde yer alan kentsel alan kullanımları ve kentsel sosyal ve teknik altyapı standartlarına uygun olarak hazırlandığı tespit ve değerlendirmelerine yer verilmiştir.
Bu durumda, dava konusu 1/5000 ölçekli nazım imar planı ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planının meri mevzuata, planlama yöntemlerine ve planlama esaslarına ve üst ölçekli plan kararlarına uygun olduğu, sosyal teknik altyapı dengesini bozucu nitelikte bulunmadığı sonucuna ulaşıldığından dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.