Danıştay 10. Daire, Esas No: 2016/14863, Karar No: 2021/5106

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …Mobilya ve Aksesuar Pazarlama. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : …Gümrük Müdürlüğü / …
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN_KONUSU : …İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirket adına tescilli …tarihli ve …sayılı gümrük giriş beyannamesi muhteviyatı eşyanın Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunun (GTİP) belirlenmesine ilişkin 16/02/2010 tarihli Erenköy Gümrük Müdürlüğü kararı ile bu karara yapılan itirazın reddine ilişkin …tarih ve …sayılı işlem ekinde yer alan 1862 sayılı Başmüdürlük kararının; ayrıca aynı eşyanın idarece belirlenen GTİP’ine göre hesaplanacak fark gümrük vergilerinin teminata bağlanmak suretiyle ithaline izin verilmesi istemli başvuruların reddine ilişkin Erenköy Gümrük Müdürlüğü’nün …tarih ve …sayılı, …tarih ve …sayılı işlemlerinin iptaline karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararıyla; dava konusu Erenköy Gümrük Müdürlüğü işlemlerinin eşyanın beyan edileceği pozisyonu belirleyen ön işlem niteliğinde olduğu, bu aşamada davacı adına tahakkuk eden herhangi bir vergi olmadığı, davacı hakkında vergisel anlamda hukuki sonuç doğurmadığı ve müstakilen idari davaya konu olma niteliği bulunmadığı, kesin ve yürütülmesi gereken işlem niteliği taşımadığı; öte yandan, İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinin 2. fıkrası uyarınca idari yargı yetkisinin, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olduğundan davacının tespit isteminin de incelenmesine hukuki olanak bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemlerin iptali istemine ilişkin kısmı bakımından 2577 sayılı Kanun’un 15. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi uyarınca davanın reddine, dava konusu eşyanının GTİP’inin doğru şekilde beyan edildiğinin tespitine ilişkin talep yönünden ise davanın incelenmeksizin reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, İdare Mahkemesince dava konusu eşyanın Gümrük Tarife Pozisyonu bakımından hiçbir değerlendirme yapılmaksızın hüküm tesis edildiği, eksik inceleme üzerine karar verildiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Dosyanın incelenmesinden; davacı şirket adına tescilli …tarih ve …sayılı gümrük giriş beyannamesinin 1. kaleminde yer alan “expedit desk” adlı eşyanın, davacı şirket tarafından … GTİP’te beyan edildiği, ancak gümrük memurunca yapılan fiziki muayenesi sonucu …. GTİP’te yer aldığının ve İthalatta Gözetim Uygulamasına İlişkin 2007/9 sayılı Tebliğ gereğince gözetim belgesine tabi olduğunun, cif kıymetinin ise 3 ABD/kg’ın altında bulunduğunun 16/02/2010 tarihli tutanakla tespit edildiği, davacı şirket tarafından, 19/02/2010 tarihli itiraz dilekçesi ile beyanname konusu eşya için tespit edilen GTİP’e itiraz edildiği, anılan itirazın, beyanname eki faturada “expedit desk” olarak kayıtlı olan masa cinsi eşyanın yükümlüsünce beyan edilen GTİP’te belirtildiği gibi sadece bürolarda kullanılan eşya olmayıp, her yerde kullanılabilecek genel nitelikli, evde de kullanılabilecek çalışma masası olduğu, tekerleğinin olmadığı, faturada kayıtlı “expedit bookcase” isimli kitaplığın …GTİP’te beyan edildiği, ihtilaflı olan “expedit desk” isimli eşyanın ise “expedit bookcase” isimli eşyaya monte edilerek kullanılmasının zorunlu olduğu, hal böyle iken her iki eşyanın birlikte kullanılması gerekliliğine rağmen, aynı nitelikli eşyanın farklı sınıflarda tarifelendirilmesinin mümkün olmadığından bahisle …tarih ve …sayılı işlem ekinde yer alan 1862 sayılı Başmüdürlük kararıyla reddedildiği, davacı tarafından 19/02/2010 tarihinde Gümrük Yönetmeliği’nin 587. maddesi uyarınca ihtilaf konusu eşyanın CIF kıymetinin yükseltilerek tesliminin talep edilmesi üzerine davalı idarenin …tarih ve …sayılı işlemi ile bu talebin Gümrük Yönetmeliği’nin 587. maddesinin 2. fıkrası uyarınca reddedildiği, davacı tarafından bu kez eşyanın gümrükte beklemesini önlemek amacıyla ihtirazi kayıt eşliğinde ihtilaf konusu vergilerin teminata bağlanması şartıyla tesliminin talep edildiği, davalı idarenin …tarih ve …sayılı işlemi ile bu talebin de reddedildiği, bunun üzerine söz konusu işlemlerin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, “İdari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davaları” idari dava türleri arasında sayılmış; 14. maddesinin 3. fıkrasının (d) bendinde, “dilekçelerin idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı yönünden de inceleneceği belirtilmiş; 15. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde ise, 14. maddenin 3. fıkrasının (d) bendine aykırılık görüldüğünde davanın reddine karar verileceği hükme bağlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken işlemler, idari makam ve mercilerin kamu gücüne dayanarak tek yanlı irade beyanıyla ve idare hukuku alanına ilişkin olarak tesis ettikleri, hukuki sonuçlar doğurabilme kabiliyetini haiz, hukuka uygunluk karinesinin doğal sonucu olarak ve kural itibariyle (kanunda aksi öngörülmedikçe) re’sen icra edilebilme yeteneğini taşıyan irade açıklamalarıdır.
Başka bir ifadeyle, idarelerin ilgililerin hukukunu doğrudan etkileyen, onların hak ve yükümlülüklerinde değişiklik veya yenilik yaratan ve hukuk aleminde sonuç doğurması için başka bir işleme ya da onay mekanizmasına ihtiyacı olmayan irade açıklamalarının idari davaya konu edilmeleri mümkündür.
Bakılan davada iptali istenilen işlemlerin her birinin, uyuşmazlık konusu eşyanın GTİP’inin belirlenmesine ve ithalatının ancak gözetim belgesinin ibrazı ya da gümrükçe belirlenen GTİP’e göre hesaplanan vergilerin kesin olarak ödenmesi kaydıyla mümkün olduğuna yönelik bulunduğu; daha açık bir anlatımla, eşyanın GTİP’inin tespitinin, ithalatçısı olan davacı şirketin -eşyayı serbest dolaşıma sokabilmesi bakımından- yükümlülüklerinde, gözetim belgesi aranması ve ödenecek verginin miktarı gibi hususlarda değişiklikler yarattığı, bu haliyle eşyanın GTİP’inin ve yurda giriş koşullarının tespitine ilişkin işlemlerin, davalı idarece kamu gücüne istinaden tek yanlı irade beyanıyla ve idare hukuku alanına ilişkin olarak tesis edildiği gibi, her bir işlemin davacının hukukunu doğrudan etkileyerek hak ve yükümlülüklerinde değişiklik ve yenilik yarattığı ve bu sonucu doğurmak için başka bir işlemin ya da onay mekanizmasının gerçekleşmesine ihtiyaç duymadığı anlaşılmıştır.
Buna göre, Mahkemece, davanın esasına girilerek dava konusu işlemlerin hukuka uygunluk denetiminin, davacı şirket adına tescilli …tarih ve …sayılı gümrük giriş beyannamesinin 1. kaleminde yer alan “expedit desk” adlı eşyanın GTİP’inin, bilirkişi incelemesi yaptırılarak tespiti suretiyle gerçekleştirilmesi gerekirken, dava konusu işlemlerin kesin ve yürütülmesi gerekli işlem niteliği taşımadığı gerekçesiyle davanın reddedilmesine ilişkin temyize konu Mahkeme kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Öte yandan; dava dilekçesinde yer alan, uyuşmazlık konusu eşyanın …tarihli ve …sayılı beyannamede doğru şekilde beyan edilmiş olduğunun tespitine yönelik talebin, 16/02/2010 tarihli işlemle idarece re’sen değiştirilen GTİP’in hatalı tespit edildiğinden iptali gerektiği iddiasının devamı niteliğinde olduğu ve gerektiğinde Mahkeme tarafından bilirkişi incelemesi yaptırılmak suretiyle uyuşmazlığın esasının çözümlenmesi istemine ilişkin bulunduğu; başka bir anlatımla, 16/02/2010 tarihli GTİP tespitine yönelik işlemin iptali istemine mündemiç olduğu ve iptal isteminin içinde değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varıldığından, kararın, davanın incelenmeksizin reddine yönelik kısmında da hukuki isabet görülmemiştir.