Danıştay 6. Daire, Esas No: 2018/6072, Karar No: 2021/13619

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı/…
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Odası (… Şubesi)
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 644 sayılı KHK’nin 7. maddesi uyarınca 26.10.2015 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planı Değişikliği’nin Arboretum (Ağaç Müzesi) olarak bilinen kısmının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; dosyadaki bilgi ve belgeler ile yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporun birlikte değerlendirilmesinden dava konusu plan değişikliğinin, alana yönelik olarak bütüncül kentsel mekan kurgusu oluşturmaktan uzak, tekil müdahale ile bireysel yarar sağlamaya yönelik, kamu yararı amacı taşınmayan bir yaklaşımla üretildiği, parçacıl nitelik taşıdığı, yapı yoğunluğu ile çevresinden bağımsız ve çevresiyle uyumsuz bir oluşuma yol açacağı anlaşıldığından şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına uyarlık bulunmadığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Dava konusu bölgeyi de kapsayan alanda 1/50.000 ölçeli Yalova İl Çevre Düzeni Planı Değişikliğinin 644 sayılı KHK’nin 7. maddesi uyarınca 29.05.2018 tarihinde onaylandığı, bu plan değişikliği ile dava konusu bölgeyi de kapsayan alanda yeni bir onama işlemi gerçekleştirildiği ve dava konusu edilen plan değişikliğinin yürürlükten kalktığı, bu nedenle dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı yönünde karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ…’IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra 29.10.2021 tarihli ve 31643 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 85 sayılı Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 1. maddesi ile 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Altıncı Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığının Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2. maddesi ile de aynı Kararnamenin 97. maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “Çevre ve Şehircilik” ibaresinin “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği” şeklinde değiştirildiği görüldüğünden, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının davalı olarak belirlenmesi suretiyle işin gereği görüşüldü.

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Yalova ili, Arboretum (Ağaç Müzesi) olarak bilinen uyuşmazlık konusu alanın 08.06.2007 tarihinde Yalova İl Genel Meclisi ve Yalova Belediye Meclisi tarafından kabul edilerek yürürlüğe giren 1/25.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planında “günübirlik-rekreasyon alanı” fonksiyonunda yer aldığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 08.04.2013 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planı Değişikliğinde ise “özel proje alanı” olarak belirlendiği, söz konusu çevre düzeni plan değişikliğinin uyuşmazlık konusu alana ilişkin kısmının dava dışı …Vakfı tarafından açılan davada … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla iptaline karar verildiği ve bu kararın Danıştay Altıncı Dairesinin 07.03.2018 tarih ve E:2015/1389, K:2018/2053 sayılı kararıyla onanarak, 25.09.2019 tarih ve E:2018/4054, K:2019/7978 sayılı kararıyla karar düzeltme isteminin reddine karar verildiği anlaşılmıştır.
Mahkemece verilen sözü edilen iptal kararı üzerine uyuşmazlık konusu alanın Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 26.08.2015 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planı Değişikliği ile “mevcut konut alanı (orta yoğunluklu 151-300 ki/ha)” olarak belirlendiği, “mevcut konut alanı” olarak belirlenen kısmına ilişkin olarak yapılan itirazların değerlendirilmesi sonucu 26.10.2015 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli Yalova İli Çevre Düzeni Planı Değişikliği ile “mevcut konut alanı” fonksiyonunun “eğitim alanı, kamu hizmet alanı, turizm alanı” olarak değiştirildiği ve 16.11.2015 -16.12.2015 tarihleri arasında askıya çıkarılarak ilan edildiği, davacı tarafından son askı ilan tarihinden itibaren 60 gün içinde 07.01.2016 tarihinde bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Yasanın “Çevrenin korunması” başlıklı 9. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde, çevrenin korunması amacıyla; Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçlarının karşılanması sonucu oluşabilecek çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir hükmü yer almıştır.
Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 37. maddesinin 4. fıkrası ile 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmış; aynı maddede, bu Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredilen görevleriyle ilgili olarak Çevre ve Orman Bakanlığına yapılmış olan atıfların Çevre ve Şehircilik Bakanlığına, bu görevlerle ilgili olarak Çevre ve Orman Bakanına yapılmış olan atıfların Çevre ve Şehircilik Bakanına yapılmış sayılacağı belirtilmiş; 2. maddesinin 1/a fıkrası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, yerleşmeye, çevreye ve yapılaşmaya dair imar, çevre, yapı ve yapım mevzuatını hazırlamak, uygulamaları izlemek ve denetlemekle görevlendirilmiştir.
Anılan Kanun Hükmünde Kararnamenin 7. Maddesinin 1. Fıkrasının (c) bendinde: ”Havza ve bölge bazındaki çevre düzeni planları da dâhil her tür ve ölçekteki çevre düzeni planlarının ve imar planlarının yapılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, havza veya bölge bazında çevre düzeni planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak ve bu planların uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak” görevi Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğüne verilmiştir.
3194 sayılı İmar Kanununun 9. maddesinin 1. fıkrasında da; “Bakanlık gerekli görülen hallerde, kamu yapıları ve enerji tesisleriyle ilgili alt yapı, üst yapı ve iletim hatlarına ilişkin imar planı ve değişikliklerinin, umumi hayata müessir afetler dolayısıyla veya toplu konut uygulaması veya Gecekondu Kanununun uygulanması amacıyla yapılması gereken planların ve plan değişikliklerinin, birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropoliten imar planlarının veya içerisinden veya civarından demiryolu veya karayolu geçen, hava meydanı bulunan veya havayolu veya denizyolu bağlantısı bulunan yerlerdeki imar ve yerleşme planlarının tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re’sen onaylamaya yetkilidir.” hükmü ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığının bu Kanundan kaynaklanan yetkileri de gösterilmiştir.
14.06.2014 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde Çevre Düzeni Planı, “Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan plan” olarak tanımlanmıştır.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 20. maddesinin 2. fıkrasında, çevre düzeni planı değişikliği esasları belirlenmiştir. Buna göre: “Çevre düzeni planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğü bozmayacak nitelikte, plan değişikliği yapılabilir. Çevre düzeni planı değişikliklerinde; a) Kamu yatırımlarına, b) Çevrenin korunmasına, c) Çevre kirliliğinin önlenmesine, ç) Planın uygulanmasında karşılaşılan güçlükler ve maddi hataların giderilmesine, d) Değişen verilere bağlı olarak planın güncellenmesine, dair yeterli, geçerli ve gerekçeleri açık olan, altyapı etkilerini değerlendiren raporu içeren teklif ve talepler; idarece planın temel hedef, ilke, strateji ve politikaları kapsamında teknik ve yasal çerçevede değerlendirmeye alınarak sonuçlandırılır.” kuralı yer almıştır.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin “Mekansal planlama kademeleri ve ilişkileri” başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasında, mekansal planların kapsadıkları alan ve amaçları açısından mekansal strateji planları, çevre düzeni planları ve imar planları olarak hazırlanacağı, buna göre planlama kademelerinin, üst kademeden alt kademeye doğru sırasıyla; mekansal strateji planı, çevre düzeni planı, nazım imar planı ve uygulama imar planından oluştuğu kural altına alınmış, aynı maddenin 2. fıkrasında, mekansal planların, plan kademelenmesine uygun olarak hazırlanacağı, her planın, planlar arası kademeli birliktelik ilkesi uyarınca yürürlükteki üst kademe planların kararlarına uygun olmak, raporu ile bütün oluşturmak ve bir alt kademedeki planı yönlendirmek zorunda olduğu düzenlenmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Bölgeye İlişkin olarak, 08.06.2007 tarihinde Yalova İl Genel Meclisi ve Yalova Belediye Meclisi tarafından kabul edilerek yürürlüğe giren 1/25.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planı, 644 sayılı KHK’nin yürürlüğe girmesi üzerine yürürlükten kaldırılmıştır. Sonrasında alanda Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 08.04.2013 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli Yalova il Çevre Düzeni Planı Değişikliğinin; … Odası … Şubesi, … Odası … Şubesi ve … Odası … Şubesi tarafından açılan davada … İdare Mahkemesinin … tarihli ve E:…,K:… sayılı kararı ile iptaline karar verilmiş, anılan karar Danıştay Altıncı Dairesinin 07.03.2018 tarih ve E:2015/10318, K:2018/2052 sayılı kararıyla onanmış ve 25.09.2019 tarih ve E:2018/5522, K:2019/7977 sayılı kararıyla karar düzeltme isteminin reddine karar verilmiştir.
Mahkemece verilen sözü edilen iptal kararı üzerine, uyuşmazlık konusu alanda 1/25.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planı Değişikliği 26.08.2015 tarihli Çevre ve Şehircilik Bakanlığı oluru ile onaylanmıştır. Bu plana askı sürecinde yapılan itirazların değerlendirilmesi sonucunda planda yapılan değişiklikler 26.10.2015 tarihli Bakanlık oluru ile onaylanmıştır. Söz konusu plan ile “mevcut konut alanı (orta yoğunluklu 151-300 ki/ha)” fonksiyonu, “eğitim alanı, kamu hizmet alanı, turizm alanı” olarak belirlenmiştir.
Dairemizin E:2015/10533 esasına kayıtlı temyiz dosyasında verilen 17.09.2019 tarih ve E:2015/10533 sayılı sayılı ara kararına verilen cevap ile bakılmakta olan temyiz dosyasına davalı idare tarafından sunulan 05.07.2018 havale tarihli temyiz dilekçesinin birlikte incelenmesinden, 1/50.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planının Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 29/05/2018 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girdiği anlaşılmaktadır. Ancak yukarıda bahsi geçen 2015 tarihli 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı değişikliğinin yürürlükten kaldırılıp kaldırılmadığına ilişkin bir bilgi sunulmamıştır.
Bu durumda, Bölge İdare Mahkemesince, 26.10.2015 tarihli 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı değişikliğinin yürürlükte olup olmadığı, 2018 tarihli 1/50.000 ölçekli Yalova İl Çevre Düzeni Planına uygun olarak yapılmış 25.000 ölçekli güncel çevre düzeni planı bulunup bulunmadığı araştırılarak 25.000 ölçekli çevre düzeni planlarının yürürlükte bulunmaması halinde değerlendirmenin taşınmazı da kapsayan alanda yürürlükte olan en son üst ölçekli planların ve taşınmazın bu planlardaki fonksiyonunu belirlenerek gerekirse yeniden yaptırılacak bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenecek rapor da dikkate alınmak suretiyle yapılması gerekmektedir.
Bu durumda, yukarıda yer verilen hususlar göz önünde bulundurularak karar verilmesi gerektiğinden temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 09/12/2021 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.